SYNOPSIS THEOLOGLE DOGMATICiE FUNDAMENTALIS

DE RELIGIONE REVELATA IN GENERE

DE CHRISTO DEI LEGATO

DE VERA CHRISTI ECCLESIA

DE CONSTITUTIONE ECCLESLE CATHOLIOE

DE FONTIBUS REVELATIONIS.

Auctore Ad. Tanquerey

EDITIO VICESIMA QUARTA QUAM PENITUS  RECOGNOVIT  ET  DE  NOVO  REDEGIT

J. B. Bord

Dogmaticse theologise Professor.

Typis Societatis Sancti Joannis Evangelistae

DESCLEE et SOCII PARISIIS — TORNACI (Belg.) — ROIVLE

1937


Editio vigesima quarta Synopsis Theologiae dogmaticae, t. I, nempe Theologiae f undamentalis, auctore Ad. Tanquerev, a J. B. Bord penitus recognitas.

Nil obstat. Vivarii, die, 15" Januarii 1937. E. MiNARV, can. censor deputatus.

IMPRIMATUR.

Vivarii, die 22a Januarii 1937. »j< Petrus Maria, Episcopus Vivariensis.

Copyright 1937 by Desclee & Co., Tournai.


PRAEFATIO

Seminarii Baltimorensis Alumnis.

HANC Synopsim theologice dogmaticce fundamentalis vobis scribens, dilectissimi in Christo discipuli, prae oculis habui haec Magistri verba : " Ideo omnis Scriba doctus in regno caelorum similis est homini patri-familias, qui profert de thesauro suo nova et vetera"1 Doc-trina nempe christiana, a Deo ipso revelata et ab Ecclesia catholica fideliter custodita, substantialiter mutari nequit, sed, sicut ipsa veritas, eadem semper manet; ideoque chris-tianus apologeta ex operibus antiquorum Patrum et theo-logorum, contra modernos etiam Incredulos, arma depro-mere debet.

Attamen veritas, licet in se immota, novis argumentis proponi et illustrari potest; cum enim sit universalis simul et aeterna, omnium aetatum mentibus accommodari valet, et cum novis adversariorum impugnationibus quotidie sit obnoxia, novis pariter fulciri debet probationibus, quibus difficultates recenter propositae efficacius elidi queant. Mihi igitur in animo fuit recenhores Rationalistarum Protestan-tiumque errores ex ipsorum libris detegere, exponere et con-futare

Et sane, cum eorum opera legebam, cito intellexi multa ex eorum argumentis, saepe jam confutata, sub nova forma recocta fuisse, paucis tantum additis; saepe igitur probatio-nibus ab antiquis Patribus et theologis usus sum, ea tantum addens, ex recentiorum Apologetarum operibus, quae ad nova adversariorum sophismata explodenda necessaria vide-bantur. Nonnulla pariter ex industria omisi, quae, saeculis elapsis utiha, nostra aetate, propter mutatas circumstantias, otiosa jam evaserunt, ut sic quaestiones quae hodie agitantur fusiori calamo exponere possem : nova igitur et vetera in hac Synopsi invenietis.

' Matt., XIII, 52.


Brevitati tamen simul ac perspicuitati consulo, lectores saepe remittens ad libros antiquos recentesve, ubi multa inve-nient utilia sive ad adversarios confutandos, sive ad fideles erudiendos : ipsorum igitur erit, pro data sibi opportunitate, res majoris momenti profundius investigare et penitius expendere : experientia enim constat eos tantum vere pro-ficere qui, duce magistro, proprio et indefesso labore, studio incumbunt.

Ad mentem S. Thomce Aquinatis scribo : Angelicus enim Doctor, tum in Summa contra Gentiles, tum in opusculo Contra errores Grcecorum, viam aperuit in qua, pro tenuitate mea, incedere statui; operibus tamen hodiernis utor quae ipse, si adhuc superstes, adhibuisset. Inter recentes auctores qui maximo auxilio mihi fuerunt, speciatim Lud. Brugere commemorare debeo quem ut magistrum habui et ducem libenter agnosco.

Neque hic praetermittere possum nomina eorum qui con-siliis et notis saepe me adjuvarunt, ut P. Dissez, J. Bruneau et H. Ayrinhac : quibus omnibus gratum offero animum.

Si quid autem erronei vel minus recti in hasce paginas praeter intentionem, irrepserit, illud pro non scripto habe-bunt benigni lectores. Valete.

Baltimorae, die festo Annuntiationis, 1896.


PRAEFATIO

IN VIGESIMAM  QUARTAM  EDITIONEM

Cum veritas catholica, quamvis invicta stabilitate gau-dens, novis in dies impugnetur argumentis, et clarior insupef eluceat ex recentioribus disquisitionibus, praesertim criticis historicisque, officium christiano apologetae incumbit his omnibus adjumentis sapienter utendi ad catholicam fidem lucidius exponendam tuendamque.

Pra;sentem igitur hujus voluminis editionem diligenter tractavimus, in pluribus locis breviati, in quibusdam vero aliis ampliati.

Sapientissimi Auctoris divisio servata fuit. Itaque tres tractatus in Apologetica distinguimus : i. De Religione reve-lata iu genere, 2. De Christo Dei legato, 3. De vera Christi Ecclcsia. Ouibus succedunt duo tractatus : 1. De Cons-titutionc Ecclesice catholiae, 2. De Eontibus revelationis. Hi vero tractatus non sunt apologetici, sed vere theologici, et viam parant expositioni singulorum dogmatum, quae fit in Theologia dogtnatica speciali.

Additamenta hujus editionis considerare velis, prassertim in tractatu De Constitutione Ecclesice catholicce, ubi fusius agitur de Ecclesia: supernaturalibus prarogativis, inter quas ejus infallibilitas recensetur. Ibidem doctrinam de Eccle-sia, mystico Christi corpore, retulimus; denique novum caput de missionibus breviter instituimus.

Praeterea, initio cujusque capitis et praecipuorum arti-culorum, generalem conspectum delineavimus, ut alumni promptius et securius materiam et logicum rerum ordinem perspiciant. Insuper bibliographiam quoad recentiora opera et analyticum rerum ordinem sedulo evolvimus.

Pontificiis praesertim Encyclicis aliisque Sanctae Sedis Constitutionibus aut decretis innitimur, firmiter Ecclesiae adhasrentes, quae in omnibus est tuta veritatis columna.

Gratias libenter agimus iis omnibus, qui ad hoc opus nobis benignum auxilium contulerunt.


Vlll


PR^EFATIO

 

Ultimo Deum, per Virginem ejus Matrem, cui nos et nostra omnia committimus, suppliciter deprecamur, ut et ei qui scripsit et iis qui Iibro utentur, copiosa misericordiae suae beneficia largiatur, praesertim sapientiam, fidem et caritatem.

Die Pufificationis B. M. Virginis, 2a februarii 1937.

J. B. BORD.


Approbatio Emi Francisci Cardinalis Richard,

ARCHIEPISCOPI PARISIENSIS.

Quantum prosit ad rectam clericorum in scientiis theologicis institutionem doctrina e purissimis fontibus hausta, clara et seientifica methodo exposita, et simul nostri temporis necessitatibus moribusque accommodata neminem Iatere potest. His porro dotibus pollet, prout Nobis relatum ac probe compertum est, opus cui titulus Synopsis Tkeologim Dogmaticcs et Moralis, in quinque volumina distributum, quibus mox sextum et ultimum addetur, quod conseripsit D. Tanquerey, e presbyteris Sodalitatis Sancti Sulpitii, theo-logise professor in Nostro Seminario. In hoc enim opere diligentius excussa sunt Sacrze Scripturse loca, juxta votum Leonis XIII, qui valde exoptat ut " divinse Scripturse usus in universam theologise influat disciplinam ejusque prope sit anima"1; nec Patrum aut Conciliorum, quippe quas et ipsa veritates revelatas contineant, testimonia neglecta sunt Et quia, juxta prseceptum Apostoli, Christi minister oportet potens sit exhortari in doctrina sana et eos qui contradicunt, arguere, contradictores inducit auctor, contradictores, dico, nostri praesertim temporis, quos pragcipue interest hodie confutari, eorumque argumenta, ex ipsis eorum libris ple-rumque deprompta, quam trita sint, licet novis forsan con-ceptibus et verbis involuta, patefacit, quam debilia sint, demonstrat.

Ad rem vero moralem quod attinet, praecipuam auctor dat operam, ut, juxta ipsius Domini verba, proferat de thesauro suo nova et vetera : vetera, nimirum ipsa prin-cipia, quae ab seterno sunt, et quse, dum cetera fluxa mo-ventur, immota manent; nova, nimirum novas explanationes novasque conclusiones, quibus novas actuum, contractuum, jurium officiorumve formas, quae in dies hodiernis tempo-ribus multiplicantur, explicat, judicat, indeque orta qua^sita solvit.     Sic de jure proprietatis,  contra   hodiernos   ejus

1 Encycl, Providentissimus, De Scriptura sacra, 19 nov. 1893, § Illud autem maximi.


X              PR^ECIPUA SIGLA QUIBUS  UTIMUR

osores, de conditione opificum modisque eam in melius adducendi, de novissimis circa operariorum laborem cpn-tractibus, multa diserte et opportune disserit auctor.

Unde non tantum Nobis gratum est, quod hoc opus, jam in multis Ecclesiae catholicae partibus divulgatum, etiam in Nostro Seminario alumni prse manibus ad usum schola-rum habent, sed etiam illud toti nostrae dicecesis clero enixe commendamus.

Datum Parisiis, die 18 Februarii.1905.

►p Franciscus Card. RICHARD, Archiep. Parisiensis.

PR/ECIPUA  SIGLA  QUIBUS   UTIMUR.

 

D.

A.

 

= Diclipnnaire d'' Apologitique du P. D'Ales.

D.

B.

 

= DenziKger-Bannwart, Enchiridion symboloram.

D.

C.

 

= Documentation catholique.

D.

T.

c.

— Dict. de Theologie catholique (Vacant, Mangenot, Amann).

K.

 

 

= KlRCH, Enchiridionfontiumhistoriceecclesiasticce...

N.

R.

T.

= Nowvelle lievue theologique.

R.

 

 

ROUET DE JOURNEL, Enchiridion patristicum.

R.

A.

 

— Revue Apologitique.

R.

B.

 

— Revne bibliquc internatiouale, 1891 sq.

R.

C.

F.

= Revue du clerge'francais, 1895 sq.

R.

P.

A.

= Revue pratique d' Apologctiquc, 1903 sq.

R.

S.

R.

= Recherches de Science rehgicuse, 1911 sq. .


^^^^^:^:^^:^:^:^:^:^:^:^

INDEX  RERUM

 

Prologus

 

De Theologla in genere

 

i. De theologias notione .        .        . ii. De theologia ut scientia      ... iii. De theologue excellentia     .        . iv. De theologiae necessitate     .

v. De theoldgias divisione       . vi. De dispositionibus ad theologiam

.        .       i

•      3
6

•                   8

.             .       12 .21

THEOLOGIA FUNDAMENTALIS

I   APOLOGETICA SEU  PRIOR PARS THEOLOGI^E  FUNDAMENTALIS

Ecclesiastica documenta       ..''."       .        .        .        .26 TRACT. I. DE RELIGIONE REVELATA IN GENERE.

 

Procemium


39

 

SECT,  I. Prolegomena de Apologetica

CAP. I.    Praenotiones de Apologetica            .       .   42

CAP. II.  Historicus Apolog-eticas conspectus.       .   49

I.             AEtas patristica (a 1° ad XIum ssec.) .        .        .        .49

II.         Medium AEvum (a XII0 ad XVura s»c.)   .        •     ' •    55 III. Modema tempora (a XVI0 ad XXum saec.)        .        .57


SECT. II. De Religione in genere

CAP. I. De natura Religionis................................. 66

i.  Notio Religionis      .                  ...................................... 66

ii. Divisio Religionis................................................................. yi

Cap. II. De Necessitate Religionis  .      .            .74

Art. I. De Necessitate Religionis in genere.        .        .      -74

I.           De Necessitate Religionis pro individuo   .       .           -75

II.   De Necessitate Religionis pro societate civili     .              .112 Art. II. JDe Necessitate quorumdam actuum religiosorum  . 115

 

I.     De Cultus externi Necessitate............................................... 116

II.   De Orationis Necessitate....................................................... 118

SECT. III. De Revelatione in genere

CAP. I. De Natura Revelationis      .      .          .123

I.               De Notione Revelationis...................................................... 123

II.     De Revelationis Speciebus.................................................. 126

iii. De Origine et Supernaturalitate Revelationis   .        .127

CAP. II. De Possibilitate et Convenientia Revela-

tionis   ....                   ... 139

I.               De Immediata Revelatione................................................... 129

II.     De Mediata Revelatione....................................................... 131

iii. De Mysteriorum Reveiatione  .        .       .       .       -134

CAP. III. De Necessitate Revelationis   .              .141

Art. I.   De Necessitate divituz Revelationis quoad religionis

naturalis veritates   .        .        .        .        .        .142

Art. II. De Necessitate divince Revelationis quoad superna-

turales veritates.......................................................... 153

CAP. IV. De Obligatione Revelationis tenendae   . 156

Scholion. De Indifferentismo..................................................... 160

CAP.  V. De Notis seu Criteriis Revelationis      . 162

Art. I. De Criteriis in genere.......................................................... 163

I.           Natura, Divisio, Necessitas et Modus ea cognoscendi 163

II.   De Valore Apologetico Criteriorum .        .        .        .166 Art. II. De Usu Criteriorum seu Methodo apologetica        . 169

Scholion. De methodo Immanentise       .       .       .         173


CAP. VI. De Miraculo prascipuo Revelationis Cri-

terio.......................................................................... 180

Art. I. De Miraculo in genere       .        .        .        .        .        .180

I.              De Natura et Speciebus Miraculi     .... 181

II.          De Possibilitate et Convenientia Miraculi        .        . 186

iii. De Cognoscibilitate Miraculi.......................................... 191

iv. De Valore Apologetico Miraculi      .... 198

Art. II. De quibusdam Miraculis in specie.... 202

I.          De Prophetia  .................................................................... 202

II.      De Miraculis Ordinis Moralis   ..... 206

CAP.  VII.   De   Certitudine   quoad   Revelationis

Factum............................................. 208

I.          De Certitudine in genere................................................... 208

II.      De Certitudine Apologetica.............................................. 209

TRACT. II. DE CHRISTO m\ LEGATO SEU DE RELIGIONE CHRISTIANA REVELATA.

Prooemium............................................................................... 216

CAP.   I. Prolegomena .......................................... 218

CAP. II. Legatio  divina   Christi   demonstratur  e

mirabili Christianae Doctrinae Excellentia 224

Prsenotanda......... 224

Art.    I. De Doctrina a Christo prcedicata.        .        .        .226

Art.  II.  De   mirabili  Excellentia Doctrince   Christiano-

catholicce       .        .        .        .        .        .        -230

I.    Fiictum Excellentise  Doctrinse Christiano-catholicse

exponitur    ........ 230

II.   Supernaturalitas Doctrinse Christiano-Catholicae        . 238
m. Conclusiones apologeticae        ..... 248

CAP. III. Legatio divina Christi probatur ex Pro-

phetico Ministerio in V. Testamento . 249

Preenotanda............................................................................. 250


Art.  I.  De  Prcedicatione  Prophetarum   divinam   Christi

legationem miraculose praparante      .        -252

I.              Historicum Factum hujus Praedicationis .        .        .252

II.           Supernaturalitas Prasdicationis propheticae . . 255 iii. Valor Apologeticus ejusdem    ..... 259

Art. II. De Vaticiniis messianicis legationem divinam
Christi annuntiantibus. seu de Christo, legato
Dei, prophetato      .       .         .        .    .        
.260

I.              De eorum Historicitate   .        .        .        .        .        .262

II.           De eorum Supernaturalitate.................................................. 268

III.  De eorum Valore Apologetico .        .... 270

CAP.   IV.   Legatio   divina   Christi   deducitur   ex

ipsius Persona et Testimonio               .271

Art.   I. De Persona Christi    .            .         .         .                   .272

1. Expositio Sapientise et Sanctitatis Christi . . . 273 n. Hujus Facti Supernaturalitas et Valor Apologeticus .  277

Art. II. De Testimonio Christi.        .        .        .        .        .278

1.   Expositio Testimonii Christi    .....  280

n. Veracitas Testimonii Christi     .....  285

CAP. V. Legatio divina Christi ex ejus Miraculis

et Vaticiniis effulget.............................. 289

Art.   I. De Miraculis Christi .        .        .        .        .        .289

Art. II. De Vaticiniis Christi ...... 303

I.               Historicitas Prophetiarum Christi    ....  305

II.     Supernaturalitas Prophetiarum Christi . . . 309 ni. Valor Apologeticus Prophetiarum Christi.        .        .310

CAP. VI. Legatio divina Christi ex ejus Resur-

rectione splendet.................................. 311

I.          Historicitas Resurrectionis Christi    .        .        .        -313

II.       Valor Apologeticus Resurrectionis Christi.        .        -331

CAP. VII. Legatio divina Christi constat ex mira-
culosa Propagatione primaevi Chri-
stianismi............................................. 334

I.           Factum historicum christiame Diffusionis .        .        -336

II.   Supernaturalitas christianse Diffusionis . . . 348 Scholion. De causis naturalibus in Christianismi diffusione. 354


CAP. VIII. Legatio divina Christi ex heroica Mar-

tyrum Constantia probatur.                             357

I.          Divinum Martyrii Testimonium pro Christo Dei legato. 359

II.      De Testimonio humano Martyrum in favorem Christi. 368 Scholion. De Martyribus falsarum religionum.        .        . 369

CAP. IX. Legatio divina Christi confirmatur Trans-
cendentia Christianismi aliis religioni-
bus comparati
...................................................... 372

Art.   I. De Budhismo .        .        .        .        .        .        -373

Art. II. De Islamismo.        .        .        .        .        .        -379

Epilogus. Credibilitas et Credentitas Christianismi.        . 386

TRACT.  III.   DE   VERA   CHRISTI ECCLESIA, SEU  DE  RELIGIONE  CATHOLICA REVELATA.

Ecclesiastica Documenta de Ecclesia    .... 388 Procemium ......... 395

SECT. I. De Notione  et  Existentia Ecclesiae Christi

CAP. I. Prolegomena de Ccetibus Christianis Aca-

tholicis....................................................................... 398

I.              Hseretica^ sectas minores...... 398

II.          De ecclesiis Orientis separati.......................................... 399

iii. De ecclesiis Protestantismi      .        .        .        .        .401

iv. De Modernismo     ....... 408

Scholion. Tabella de religionibus in mundo   .        .      409

CAP.   II. De Christi Ecclesiae Notione   .                           . 411

CAP. III. De   Convenientia  alicujus  Auctoritatis

seu Societatis Christianae externse     .415

CAP. IV. De Institutione Ecclesise Christi ut So-

cietatis proprie dictae et visibilis .       .418

Art.    I.    De Institutione Ecclesicz  Christi ut Societatis

proprie dictce        .        .        .               .        .        .418

Art.  II.   De  Instituiione  Ecclesicz   Christi ut  Societatis

visibilis        .        .        .        .           .        ■        .427


SECT, II. De Natura Ecclesise Christi.

CAP. I. De Ecclesia Christi Societate hierarchica. 431

Art.   I. De Institutione Hierarchim in Apostolis        .        .431 Art. II. De Hierarchia ad Episcopos Apostolorum succes-

sores transmissa      ...... 439

I.           De Apostolorum perpetuis successoribus  .        .        . 440

II.   De Episcopis, successoribus Apostolorum .        .        .441

CAP. II. De Ecclesia Christi Societate monarchica. 452

Art.   I. De Primatu B. Petri .        .        .        .        .        -453 Art. II. De primatu R. Pontificis     ..... 468

I.         De Perpetuitate primatus B. Petri in ejus successoribus. 468

II.  De Primatu Romanorum Pontificum                   . . . 471 t. De B. Petro Episcopo Romano . . . .471 2. De R. Pontificibus in B. Petri Primatu successoribus. 478

Sciwlion. De speciali monarchise ecclesiasticae forma      . 494

CAP. III. De Ecclesia Christi Societate infallibili. 496

Art.   I. De Convenientia magisterii infallibilis vivi in Reli-

gione Christiana revelata.        .        .        .        -497

Art. II. De Existentia historica Infallibilitatis in Ecclesia . 504

Conclusio apologetica .        .        .        .        .        .        . 511

SECT.  III. De Apologeticis Ecclesiae Romano-Catholicae Notis

Prolegomena. De Ecclesias Notis in genere    .        .        . 515

CAP. I. De Unitate catholica et invicta Stabilitate

Ecclesiae Romanae................................. 518

Art.   I. De Existentia Unitatis, Catholicitatis et Stabilitatis

in Romana Ecclesia.        .        .        .        .        -520

Art. II. De harum Romance Ecdesice Notarum apologetico

Valore    ........ 530

CAP. II. De eximia Sanctitate et inexhausta Fe-

cunditate Ecclesiae Catholicae.       .       .534

1.   Existentia harum Notarum in Catholica Ecclesia sola. 537 Scholion. De Catholicse Ecclesiae influxu quoad tempo-ralia bona    ........ 542


II. Apologeticus Valor harum notarum .... 546
Scholion. De apologetico argumento ex hodiemis mira-
culis......................................................................................... 548

Epilogus.

De Necessitate Catholicse Ecclesia?, seu de neeessaria ad
eam Aggregatione................................................................... 550

II. THEOLOGIA PR/EVIA STRICTE DICTA SEU POSTERIOR PARS THEOLOGI^E  FUNDAMENTALIS.

Procemium.................................................................................. 558

TRACT.   IV.  DE  COMSTITUTIONE ECCLESm CATHOLIOffi.

Ecclesiastica documenta............................................................... 559

Procemium.................................................................................. 562

SECT. I. De Christi Ecclesia donis supernaturalibus praedita

Ia Pars. De Supernaturalitate Ecclesls.   .    .563

CAP. I.     Prolegomena.......................................... 563

CAP. II. De Ecclesiae Supernaturalitate in genere 567
CAP. III. De Ecclesia mystico Christi Corpore .571
CAP. IV. De Perfectione sociali Ecclesiae                 - 579

IIa Pars. De Supernaturali Ecclesls infallibilitate. 582

CAP. I. De Natura Infallibilitatis Ecclesiae . . 582 CAP. II. De Subjecto Infallibilitatis in Ecclesia   . 585

Art. I. De R. Pontificis Infallibilitate       .... 586

I.     Prsenotanda.............................................................................. 586

II.   De Existentia Infallibilitatis in R. Pontifice e\ cathe-

dra definiente       .        .        .        .        .        .        -589


SECT. II. De Natura Ecclesiae Christi.

CAP. I. De Ecclesia Christi Societate hierarchica. 431

Art.   I. De Institutione Hierarchice in Apostolis        .        .431 Art. II. De Hierarchia ad Episcopos Apostolorum succes-

sores transmissa      ...... 439

I.          De Apostolorum perpetuis successoribus  .        .        . 440

II.  De Episcopis, successoribus Apostolorum .        .        . 441

CAP. II. De Ecclesia Christi Societate monarchica.      452

Art.   I. De Primatu B. Petri.......................................................... ... 453

Art. II. De primatu R. Pontificis     .....                                              468

I.           De Perpetuitate primatus B. Petri in ejus successoribus.            468

II.   De Primatu Romanorum Pontificum         .        .        . 471

 

1.      De B. Petro Episcopo Romano     .        .        .        -471

2.      De R. Pontificibus in B. Petri Primatu successoribus. 478 Scholion. De speciali monarchiae ecclesiasticas forma      .     494

CAP. III. De Ecclesia Christi Societate infailibili. 496

Art.   I. De Convenientia magisterii infatlibilis vivi in Reli-

gione Christiana revelata.        .        .        .        -497

Art. II. De Existentia historica Infallibilitatis in Ecclesia . 504

Conclusio apologetica                                                                  511

SECT, III- De Apologeticis Ecclesiae Romano-Catholicas Notis

Prolegomena. De Ecclesise Notis in genere    .        .        . 515

CAP. I. De Unitate catholica et invicta Stabilitate

Ecclesiae Romanaj.................................. 518

Art.   I. De Existentia Unitatis, Catholicitatis et Stabilitatis

in Romatia Ecclesia.        .        .        .        .        -520

Art. II. De harum Romantz Ecdesice Notarum apologetko

Valore    ........ 530

CAP. II. De eximia Sanctitate et inexhausta Fe-

cunditate Ecclesiae Catholicae.       .     534

1.   Existentia harum Notarum in Catholica Ecclesia sola. 537 Scholion. De Catholicae Ecclesiae influxu quoad tempo-ralia bona    ........ 542


n. Apologeticus Valor harum notarum .... 546
Scholion. De apologetico argumento ex hodiemis mira-
culis......................................................................................... 548

Epilogus.

De Necessitate Catholicae Ecdesise, sea de neeessaria ad eam Aggregatione     ....... 550

II. THEOLOGIA PR^EVIA STRICTE DICTA SEU POSTERIOR PARS THEOLOGIvE FUNDAMENTALIS.

Prooemium ......... 558

TRACT.   IV.  DE COWSTITUTIONE ECCLESIiE CATHOLICiE.

Ecclesiastica documenta............................................................... 559

Procemium.................................................................................. 562

SECT. I. De Christi Ecclesia donis supematuralibus praedita

Ia PARS. DE SuPERNATURALrXATE ECCLESLK.    -               .   563

CAP. I.     Prolegomena.......................................... 563

CAP. II. De Ecclesise Supernaturalitate in genere 567
CAP. III. De Ecclesia mystico Christi Corpore . 571
CAP. IV. De Perfectione sociaii Ecclesias                    579

IIa PARS. DE SUPERNATURALI EcCLESIffi. INFALLIBILITATE.   582

CAP. I. De Natura Infallibilitatis Ecclesiae . . 582 CAP. II. De Subjecto Infallibilitatis in Ecclesia   . 585

Art. I. De R. Pontificis Infallibilitate       .        .        ■        -586

I.           Prsenotanda.............................................................................. 586

II.   De Existentia Infallibilitatis in R. Pontifice ex cathe-

dra definiente       ....... 589


Art. II. De Episcoparum Infallibilitate     .                                      604

I.           De Infallibilitate in Episcoporum Collegio .        .        . 604

II.   De Infallibihtate Episcoporum in Conciliis oecumenicis 605

CAP. III. De Objecto Infallibilitatis in Ecclesia   .616

I.           De Primarit> Infallibilitatis objecto     .        .        .        .617

II.        De Secundario Infallibilitatis objecto .... 618

SECT. II. De Elementis Ecclesiae essentialibus

CAP. I.   De Potestate ecclesiastica in genere      . 627 CAP. II. De Magisterii ecclesiastici Potestate      . 630

I.              Prjcnotiones de Magisterii Potestate .... 630

II.           De R. Pootificis Magisterio . . . . -632 iii. De Episcoporum Magisterio ..... 635 iv. Assensus Ecclesia? Magisterio debitus        .        .        .637

CAP. III. De Potestate Jurisdictionis     .      •.       . 641

Art I.   De Ecdesice Juri:>dictione tn genere        .        .        .641

Art. II. De Junsdictione R. Pontificis       .... 648

Scholia. 1. De Curia Romana        ..... 654

2. De civili Principatu R. Pontificis .        .        . 657

Art. III. De Episcoporum Jurisdictione     .        .        .        .658

Sckolion.  De origine Jurisdictionis Episcoporum singu-

lorum          ....... 662

CAP. IV. De Membris Ecclesise                 .       .       .665

Art. I. De Conditionibus essentialiter requisitis iti Ecclesice

membro       .......  663

Scholia. 1. De hominibus ad Ecclesias animam pertinen-

tibus           ....... 673

2. De passivo Ecclesiae subjecto        .        .        . 674 Art. II. De Juribics et Officiis Membrorum Ecdesia   .        -675 Scholion. De Christianis separatis ad catholicam Eccle-

siam reducendis ...... 678

CAP. V. De Missionibus........................................... 680

SECT. III. De Relationibus inter Ecclesiam et Statum

CAP. I. De Unione inter Ecclesiam et Statum     . 687

I.    Unio Ecclesia? et Status     ...... 690

Scholion. De Tolerantia              ...... 695

II.  Corollaria practica de unione Ecclesiae et Status .        . 697


CAP. II. De Liberalismo et Libertatibus modernis 701

I.           De Liberalismo........  702

II.   De Libertatibus modernis ...... 704

TRACT. V. DE FONTIBUS  REVELATIONIS.

Ecclesiastica documenta de Fontibus Revelationis.        . 710
Procemium   .        .        .        .        .      .        .        .        -714

SECT.  I. De Traditione

CAP. I. De Natura et Existentia Traditionis.       .717 Art. I. De Natura Traditionis.        .        .        .        .        -717

I.           De Notione Traditionis      .        .        .        .        .        -717

II.   De Speciebus Traditionis........................................................ 720

Art. II. De Existentia Traditionis   .        .        .        .        .721

CAP. II. De Organis Traditionis      .       .       .-     .727

I.           De Traditione per sollemne Magisterium    .        .        • 728

II.   De Traditione per Magisterium ordinarium.        .        . 736

CAP. III. De Testibus Traditionis   .                        -739

1.    De Patrum Consensu.......................................................... 739

n.   De Theologorum Consensu       .        .        .        .        -748 iii. De Fidelium Consensu     .        .        .        .        .        -752

SECT. II. De Scriptura Sacra

CAP. I.   De Scripturae S. Notione et Existentia . 756 CAP. II. De Inspirationis Natura et Extensione . 759

Art. I. De Natura Inspirationis       .        .        ■        ■        -759

I.           Quid non sit Inspiratio      .        .        .        .        •        .760

II.   Quid sit Inspiratio................................................................... 763

Art. II. De extensione Inspirationis .      ..        .        .        .768

I.           Quoad libros inspiratos      ......  768

II.   Quoad res in libris sacris contentas    ....  769

CAP. III. De Inerrantia et Interpretatione Scrip-

turae S................................................. 775

Art. I.   De Inerrantia Scripturce Sacrce    .        .        .        -776 Art. II. De Interpretatione Scripturce Sacrce      .        .        -779

I.    Notiones prsevise        .        .        .        .        .        •        -779

II.       De Legibus Interpretationis..................................................... 782

Epilogus. Traditio et Scriptura S. inter se comparantur    . 790


 


PR^ECIPUI AUCTORES   CITATI\

Abauzit, Vexperience religieuse, Paris, 1908.

Acta Ap. Sedis, seu ephemerides Romce editce, in quibus promulgantur S. Pontificis Acta, necnon Romanorum Congregationum decreta.

Adam K., Le vrai visage du Catholicisme, gallice redditum ab E. Ricard, Paris, 1931; Le Christ notre Frere, Paris, 1952; JSsus le Christ, Paris, 1934.

Aigrain R., Ecclesia, Paris, 1922.

Aiken F., The Dhamna of Gotama, the Budha andthe Gospel of Jesus the Christ, Boston, 1900.

Albanese F., La verita nella S. Scriptura, 1925.

Ales (d') Adhemar, La thSologie de Tertullien, Paris, 1905; art. LibSre, PapautS, Pierre (S.) a Rome, Priere, RSforme, le Repie de JSsus-Christ, SyncrStisme, Tradition chrStienne dans VHistoire, etc., in D. A.; art. NicSe, Constantinople, Les premiers symboles defoi, in R. S. R., fevrier 1936.

Aliard P., Le Christianistne et VEmpire romain, Paris, 1898; Histoire des persScutions, 5 vol., Paris, 1885-1890; Les persScutions et la critique moderne, Paris, 1903; La persScution de DioclStien et le triomphe de VEglise, Paris, 1907; Dix lecons sur le martyre, Paris, 1912; Les Esclaves chrStiens, Paris, 1900; art, Esclaves, Martyre, Martyrs, in D. A.

Allo B., Le scandale de /Ssus, Paris, 1928; /« Epitre aux Corinthiens, Paris, 1935.

Ami du Clerg6, Revue de toutes les questions ecclSsiastiques, Langres.

Andrieux L., La primautS Romaine et le clergi oriental au VIIe siecle. Le Puy, 1903.

Anger J., La doctrine du corps mystique deJSsus-Christ, Paris, 1929.

Antoine Ch., art. Etat, in D. A.

Anwander A., Dei Religionen der Menschheit, Friburg. Br., 1927.

Arbois (d') de Jubainville, Cours de UttSrature celtique, Paris, 1883-1884; La mythologie grecque et Vhistoire de VEurope occidentale, Paris, 1878.

Archambault G., Le dialogue avec Tryphon, 2 vol. Paris, 1909.

Aron M., VEglise et Venfant, Paris, 1934.

Arquilliere X., S. GrSgoire VII. Essai sur la conception du Pouvoir temporel, Paris, 1934.

AubryD., Lafoi sous la Coupole, Paris, 1932,

BaieriJ., The theory of Revelation, Rochester, 1927.

Bainvel J. V., De Vera Religione, Paris, 1914; De Ecclesia Christi, Paris, 1925; Hors de VEglise point de sa/ut, Paris, 1913; De magisterio vivo et Traditione, Paris; De Scriptura Sacra, Paris, 1910; Les contresens bibliques des prSdicateurs, Paris, 1924.

Balfour *, The Foundations of belief, London, 1895; gallice redditum Les bases de la croyance, Paris, 1897.

Balmes, Le Protestantisme comparS au Catholicisme, Paris, 1855.

1 Acatholicorum nominibus vel libris praecipuis in Indice relatis additur aste-riscus*. — Hic moneo, cum Perrone, De Vera Religione, "quod, cum ad auctores Protestantes remitto, eo consilio id faciam ut indicem eos qui de aliquo argumento scripserunt, ad quos tunc tantum recurrerepotuerunt auditores cum debitam faculta-tem impetraverint: quod et de catholicis scriptoribus accipiendum est, quorum opera in Indicem relata sunt".


xxii                   PR^EGIPUI  AUCTORES  GITATI

Baluffi, La Chiesa romana riconosciuta alla sua carita, Imola, 1855; anglice redditum ThecharityoftheChurchaproofofherdivinity, Dublin, 1885,

Bardy, Masure, Briand, Le Redempteur, Paris, 1933.

Bardy G. et Tricot A., Le Christ, Paris, 1932,

Bareille G., Le Catechisme romain; art. Lsidore de Seville (saint), in D. T. C.

Barnes *," Evidences of Christianity in the XLX ih. century, London, 1871.

Barre (de la), La vie du dogme catholique, Paris, 1898; L'ordre de la nature et le miracle, Paris, 1899,

Barttnann B., PrScis de theologie dogmatique, trad. a M. Gautier.

Barthelerny Saint Hilaire, Mahomet et le Coran, 1865.

Batiffol P., L'enseignement de Jesus, Paris, 1906; L'EgHse naissante et le Catholicisme, Paris, 1909; La paix constantinienne et le catholicisme; Le catholicisme de S. Aiigustin, Paris, 1920; Le siege apostoiique, Paris, 1924.

Baudrillart (Card.) A., L'Egtise catholique, la Renaissance et le Protes-. lantisme, Paris, 1905.

Baiirner S., Das• apostoiische Glaubensbekenntniss, Mainz, 1893.

Baunard (Mgr), Le Douie et ses victimes, Paris, 1886; Espetance, Paris, 1891; Un siecle de VEglise de Frauce, Paris, 1902.

Bayart P., LJ'actiou catholique specialisee, Paris, 1935-

Beaupin (Mgr), Les Missions, Paris, 1929.

Begin L. N., Za Sainle Ecriture et la Regle de Foi, Quebec, 1874.

Bellamy J., L,a theoiogie catholique au XLXe siecle, Paris, 1904.

Bellarminus S., Disputationes de Controversiis Fidei, Pragse, 1721.

BenedictusXIV, De servortcm Dei beatificatione et beatorum canonizatione, Rornse, 1747-

BergSOtt H., Les deux sources de la mordle et de la religion, Paris, 1934.

Berington J., The Faiths of' Catholics, London, 1813, 1846.

Bernard, Le code du bonheur du Maitre, Paris.

Bernardot V., La piSte eitvers /'Eg/ise, Paris.

Bertrin G., Histoire critique des evenements de Lourdes, Paris, 1914.

Besson (Mgr), LJEgiise catho/ique et ia Bible, Paris, 1931.

Bianchi, De constitutione monarchica Ecciesim et de infaiiibiiitate R. Ponii-ficis, juxta S. Thomam, Romae, 1870.

Billot L., De Sacra Traditione, 1904; De Eccclesia Chrisli, Romse, 1903; De Immutabilitate Traditionis, Romre, 1907; De Lnspiratione S. Scripturce, Romee, 1906; Laparousie, Paris, 1920.

Biot R., Lourdes et /e miracte, Paris, 1930.

Blondel M., L'Action, Paris, 1893; Lettre sur tes exigences de /a pensee contemporaine en matiere d''Apoiogetique, in Ann. de Philos. chret., janvier-juillet 1896; Histoire et Dogme, in Quinzaine, janvier 1904; Leon Oi/e-Laprune, Paris, 1923; ia Pensee, Paris, 1935.

Boigelot R., VEgiise et le monde nioderne, Paris, 1936.

Boiron X., art. S. Paui temoin de /a primauie de S. Pierre, in R. S. R.,

I9I3-

Boissarie, Dauvre de Lourdes, Paris, 1909.

Boissier G. *, La fin du paganisme, Paris, 1894; La reiigion romaine; Paris, 1878.

Bolotov *, Lecons d^histoire ancienne de PEgiise, Petrograd, 1913.

Bonnet G., Recherches phiiosophiques sur ies Preuves du Christianisme.

Bonniot (de), Le mirae/e et ses contrefacons, Paris, 1895; Le miracle et tes sciences medica/es.

Bonnot P., art. Certitude tibre, in Dict. prat. de connaissances religieuses.


PR^fiCIPUI AUGTORES CITATI                        xxiii

Bonsirven J., LeJudaismepalestinien au temps defisus-Christ, Paiis, 1935.

Bord J. B., VApologilique par le Christ, Avignon, 1923; Jesus-Ouvrier, Paris, 1930; art. Vautoriti de S. Cyprien dans la controverse baptis^nale, in Rev. Hist. ecclis. de Louvain, t. XXVIII, p. 445 sq.

Bordes G., VApologitique cFOrigene iPapres le Contra Celsum, Cahors, 1900.

Bos C, Psychologie de la croyance, Paris, 1902.

Bossuet, Discours sur VHistoire tmiverselle; Rifutation du mintstre Ferry; Exposition de la doctrine catholique; Sermon sur VUniti de VEglise; Histoire des variations des iglises protestantes; Difense de la lYadition.

Boucher (Mgr), Vaction missiounaire, Paris, 1931.

Bougaud (Mgr), Le Christianisme et les temps prisents, Paris, 1901.

Boule, Les hommes fossiles, Paris, 1921.

Boulgakoff *, Vorthodoxie, Paris, 1933.

Bousquet J., Vuniti de VEglise et le schisme grec, Paris, 1913.

Boutroux E., Science et religion, Paris, 1908; De la contingetice des lois de la nature, Paris, 1895.

Bovet A., De la science de fesus Christ comme argument apologetique, Fribourg-Br., 1895.

Braun P., Ou en est leprobleme dejisus? Paris, 1932.

Bremond, La psychologie de lafoi, 1905.

Bricout J., Oh en est Vhistoire des religious, Paris, 1911; Vhisloire des religions et lafoi chritienne, Paris, 1910.

Bridel P., L,aphilosophie de lareligion de Kant, Lausanne, 1876.

Briere (de la), Eglise et Paix, Paris, 1932. VEglise et sou gouvemement, Paris, 1935; art. Eglise (question des notes de P); Pouvoir pontifical dans Vordre temporel, in D. A; Laprimauti de S. Pierre dans le N. T., in Etudes, 1909; Za question du libiralisme; Vorganisation internationale du monde contemporain et la papauti souveraine, Paris, 1924-1930.

Brierre-Narbonne J., Les prophities messianiques de l'A. T. dans la littirature juive, Paris, 1933; Exigise talmudique des prophities messianiques, Paris, 1933. *

Broglie (de), Histoire des religions, Paris, 1886; Religion et critique, Paris, 1896; Leprisent et Favenir du catholicisme en France, Paris, 1892; Les Fondements intellectuels de la Foi chretienne, Paris, 1905; Problemes et conclusions de Vhistoire des religions.

Bros A., La religion des peuples non civilises, Paris, 1907; art. Les ajfirmations de Vicole sociotogique sur les religions, in R. P. A., 15 mars, 1923.

Bruders, Die Verfas"sung der Kirche, Mainz, 1904.

Brugere, De Vera Religione, Paris, 1878; De Ecclesia Christi, Paris, 1878.

Brunetiere F., Discours de combat, Paris, 1899 sq.; Questions actuellest Paris, 1907.

Brunhes G. (Mgr), Christianisme et Catholicisme, Paris, 1924; art. Vidie de tradition dans les trois premiers siecles, in R. P. A., 1906; La foi et sajusti-fication rationnelle, Paris, 1927.

Buckham J. W. *, Progressive religions thougt in America, Boston, 1930.

Bureau P., Vindiscipline des mceurs, Paris, 1921.

Buroni J., De intolerantia catholica, Taurini, 1868.

Buschbell, Die professiones fidei der Papste, 1896.

Buysse P., Vers la croyance, Paris, 1922; Jesus devant la critique, Paris; Le signe de Vinvincible stabititi, Gand, 1921; VEglise dejisus, Paris, 1925.

Cabrol F., Les origines liturgiques, Paris, 1906; Dict. d'Archiologie et de liturgie, Paris.


xxiY                 PR-<ECIPUI  AUCTORES CITATX

Cajetanus, De divina institutione pontificatus R. Pontificis. Cance A., Le code de droit canonique, Paris, 1933. Canet, La liberii de conscience, Lyon, 1891.

Canus Melchior, De Locis theologicis, ap. Migne, Theologice Cursus, t. iil.

Caperan L., Vinvasion laique, Paris, 1935; Le probleme du salut des infi-deles, Toulouse, 1934.

Carra de Vaux, La doctrine de VLslam, 1909; Les penseurs de VLslam, 5 voL Paris; art. Coran (sa composition), in D. T. C; Lslamisme et ses sectes, in D. A.

Casanova J., Teoria de la Revelacio, Barcelona, 1907. Castelein, Droit naturel, Paris, 1904.

Cayagnis, Lnstitutibnes juris publici ecclesiastici, Romse, 1906. Cavallera E., Thesaurus doctrince catholicce ex documentis magisterii eccle-siastici, Parisiis, 1920; S. Jirdme, 2 vol., Louvain, Paris, 1922; art. La theo-logie positive, Paris, in Builet. delittir. ecclesiastique, 1925; Pricis deladoctrine sociale de VEglise, Paris.

Cayre' F., Pricis de Patrologie, Paris, 1930. Cellini A., La questione parusiaca, Monza, 1908. Chaine J., Lntroduction a la lecture des prophetes, Paris, 1932. Champagny (de), Les  Cisars; De la charite dans les premiers sitcles de VEglise, Paris, 1854.

Chaplain L., Un coin d''apologitiqtte objective, Paris, 1931. Chapmann J., art. La chronologie des premitres listes ipiscopales de Rome, in Rev. Binidictine, t. xvm, xix.

Chauvin, Jisus Christ est-il ressusciti? Paris, 1901.

Chenon E., L^e rdle social de VEglise, Paris, 1921; Les rapports de VEglise et de VEtat, Paris, 1904.

Cheramy H., Les catacombes romaines, Paris, 1932. Choisy E., Pricts de Vhistoire des dogmes, Paris, 1893. Chollet A., La morale stoicienne en jace de la morale catholique, Paris; La psychologie du Christ, Paris, 1903; Lejait de Lourdes, Paris, 1912; art. Cer-titude, in D. T. C.

Choupin L., Valeur des dicisions doctrinales et disciplinaires du Saint Siege, Paris, 1907; art. Curie romaine, in D. A.

Cimetier F., art. Cilibat ecclisiastique, Conciles, in Dict. prat. des connais-sances religieuses.

Civardi L., Manuel cVAction catholique, Paris, 1934. Clercq (de) C, Les Eglises unies d^Orient, Paris, 1935. Clerissac P. H., Les mysteres de VEglise, Paris, 1921. Cochin A., Cabolition de Vesclavage, Paris, 1862.

Cornely R., Histo*ica et critica Tntroductio in V. T. libros sacros, Parisiis, 1885.

Cornely et Merk, Manuel cTintroduction historique et critique a toutes les saintes Ecritures, Paris, 1928.

Corniil *, Der israelitiscke Prophetismus, 1894. Couchoud *, Le mystire de Jisus, Paris, 1924. Crets, De divina Bibliorum inspiratione, Lovanii, 1886. Cristiani L., Luther et le Luthiranisme, Paris,  1910-1913; Jisus-Christ, Fils de Dieu, Sauveur, Lyon, 1934; art. Riforme: Calvin, in D. A.; La liste des papes de S. Pierre a nosjours, in Aigrain, Ecclesia. Cros, Histoire de Notre-Dame de Lourdes, Paris, 1925. Cumont F. *, Les religions orientales, Paris, 1929.


PR^CIPUI  AUGTORES GITATI                        xxv

Dabin P., Vapostolat laique, Paris, 1931; VAdion catholique, Paris, 1929.

Dausch, Die Schriftinspiration, 1891.

Davidson, Sacred Hermeneutics, Edinburgh, 1844.

Dechamps Card., Entretiens sur la demonstration catholique de la rivilation chritienne, Malines, 1874; Lettres thiologiques sur la dimonstration de lafoi, 1861.

Dechelette, Manuel d'archiologie prihistorique, Paris, 1908-1914.

Decoene A. et Staelens A., Psychologie pidagogique el doctrine chritienne de Viducation, Louvain, 1934.

Degert A., Histoire des dogmes, Paris, 1903; trad, a Schwane.

Delagneau G., Le Christ et le monde moderne, Paris, 1935.

Delattre P., Les luttes prisentes du catholicisme en Europe centrale, Paris, 1930; La vie catholique en Allemagne, Paris, 1932.

Denefle A., Der Traditionsbegriff, Munster, 1930.

Denifle H. Luther und Luthertum, Mainz, 1904-1906, gallice traduct. a L. Cristiani.

Denis Ch., Vapologitique historique au XIX* s.

Dennefeld L., Histoire d'Israe'1, Paris, 1935.

Denzinger-Bannwart, Enchiridion symbolorum, Friburg. Br., 1911.

Desers L., Le Christ Jisus, Paris, 1901; VEglise catholique, Paris, 1905; La morale dans ses frincipes, Paris, 1910.

Desgrand L., De Vinjluence des religions sur le developpement economique des peuples, Paris, 1884.

Desgrippes G., Etudes sur Pascal; De Vautomatisme a lafoi, Paris, 1935-

Devas S., VEglise et le progres du monde, Paris, 1909.

Devivier W., Cours dApologetique chritienne, Paris, 1911.

Didiot J., Logique surnaturelle subjective, Lille, 1891; Logique surnaturelle objective, Lille, 1892; art. Revelation divine, in D. A.

Diekamp-Hoffmann, Theologice dogmaticce manuale; t. I. Introductio in theologiam, Paris, 1933.

Diekmann H., De Regno Dei, De Constituiione Ecclesue, Friburg-Br., 1925.

Dimier L., VEglise et Vart, Paris, 1935.

Dorsaz A., Vappel du Pape aux laiques, Paris, 1934.

Dorsch E., De Insph-atione S. Scripturce, 1927.

Dottin G., La Religion des Celtes, Paris, 1924.

Dublanchy E., De axiomaie : Extra Ecclesiam nulla salus, Barri-Ducis, 1895; ^rt. Egiise, InfaiUibiliti, in D. T. C.

Dublanchy P., La voix de Pierre pour Vindifendance du Pape, Paris.

Duchesne L., Histoire ancienne de VEg/ise*; Egfyses sSparies, Paris 1896; Liber pontificalis, Origines du cultechritien; 1903 \Vavenirdu Christianisme, Paris, 1904.

Duperray J., Le Christ dans la vie chritienne d'apres S. Paul, Paris, 1922.

Duplessy E., Les apologistes laiques, Paris, 1893; /isus-Christ prophete, Paris, 1921; Cours supirieur de religion, Paris, 1930.

Durand A., art. Inerrance biblique, lnspiration de la Bible, Vulgate latine et S. Jirome, in D. A,

Dutripon, Concordantia, Parisiis. 1838.

Elst (van der), Vraies etfausses guirisons miraculeuses, Paris, 1925.

Enchiridion Biblicum.

Enchiridion Patristicum, (Rouet dej.)

Enchiridion Symbolorum, (Denzinger-Bannwart.)

Epinois (de 1'), Gaiilie, son procis, sa condamnation, Paris, 1877; La juestion de Galilie, lesfaits et leurs consiquences, Paris, 1878.


xxvi                            PR^EGIPUI  AUGTORES  GITATI

Ermoni, Les premiers ouvriers de V Evangile, 2 vol. Paris, 1905. Espierres A. (d'), Les religions dans les diffirentspays du monde, 1929. Eymieu A., Deux argumenis pour le catholicisme, Paris, 1923; La part dss croyants dans les progresdes sciences, Paris, 1920.

Feckes.C, Das mysterium der Kirche, Paderborn, 1934. Felder H., Die Heiligkeit/esu, Paderbom, 1921. Felix R. P., Le progrespar VEglise, Paris, 1869. Fessler, La vraie el fausse infaillibiliti des Papes, Paris, 1873. Festugiere A-J.,   LHdeal religieux des Grecs et VEvangile, Paris,  1932; Socrate,  Paris,   1935 >  Le  monde grico-romain au temps de Notre-Seigneur, Paris, 1935.

Fillion L., Vexistence historique de Jisus et le rationalisme contemporain, Paris, 1911; N. S. Jisus-Chtist, d?apre~s les Evangiles, Paris, 1925; Vie de N. S. Jesus-Christ, Paris, 1925.

Fiori A., 11 Cristo della Storia « della Scrittura, Roma, 1905. Fonck L., Die Wtmder des Herrn, Innsbruck, 1903; art. Tu es Petrus, in Biblica, 1920.

Fonsegrive, Le catholicisme et la vie de Vesprit, Paris, 1899; L^Svolution des idies dans la France contemporaine, Paris, 1920.

Forget J., art. Jerdme (Saint); Conciles, Congregations romaines, in D. T. C. Fouard C, Vie de N. S.Jesus-Christ, Paris, 1904; S. Pierre, Paris, 1903; S. Paul, Paris, 1904.

Foucauld (de) Ch., Ecrits spirituels, Paris, 1923. Frankl S., Doctrina Hosii de notis Ecclesice, Romae, 1934. Franzelin  J.  B.,   Theses de  Ecclesia  Christi,  Romae,   1897; de Divina Traditione el Scriptura, Romse, 1882.

Freppel (Mgr), Lcs Apologistcs chretiens au 11« siecle, Paris, 1860; Origene, Paris, 1868; S. Justin, La divinite de N. S. J. C, Paris; Examen de la vie de Jesus-Christpar Renan, Paris, 1863.

Frey J. B., art. Le conflit entre le messianisme de Jesus et le messianisme des Juifs de son temps, in Biblica, 1933; Le royaume de Dieu, in Dict. de la Bible.

Fulton, Christian unity, New-York, 1885. Funck H., Patres Apostolici, Tubingen, 1901.

Gardeil A., Le donni revele et la theologie, Paris, 1910; La cridibiliti et VApolagitique, Paris, 1908; La notion du lieu thiologique, Paris, 1908.

Garrigou-Lagrange, De Revelatione, Romae 1925; art. HApologitique et la thiologie fondamentale, in Rev. des sciences philos. et thiol., 1920. Gasser, Acta et Decreta Concilii Vaticani, ed. Lacensis, 1890. Gatti, Lnstttutiones apologetico-polemicce de veritate ac divinitate religionis et Ecclesice catholicce, Romae 1866-1867.

Gautier, Pricis de thiologie dogmatique, Paris, 1935 5 trad. a Bartmann. Grandmaison L. (de),Jisus-Christ, sa personne, son message, ses pouvoirs, Paris,   1928-1929; Le dogme chritien,  Paris,   1928; La religion personnelle, Paris, 1927.

Granderath T., Constitutiones dogmaticm Concilii Vaticani, Friburg. Br., 1892. Granelli E., De Lnspiratione verbali S. Scriptum, in Divus Thomas, 1902. Grea D., L'Egliseet sa divine constitution, Paris, 1885. Gres Y., Un laique regarde VEglise, Paris, 1930. Geyer B., Der Begriff der Scholastiscken Theologie, Bonn, 1926. Ghein (Van den), La religion, son origine, sa difinition, Gand, 1891. Gibbons (Card.), The Faith ofour Fathers, Baltimore, 1893.


PR^ECIPUI   AUCTORES CITATI                               xxvii

Gilson E., Esprit dc la philosophie mediivale, Paris, 1932; Le thomisme, Paris, 1923.

Ginoulhiac, Histoire dtt dogme catholique dans les trois premiers siecles dc VEglise, Paris, 1866.

Girard j., Lc scntiment religieux en Grece, Paris, 1879; VAsclepeion d'Athenes, Paris, 1SS1.

Godard A., Leposilhdsmc chrclicn, Paris, 1900; Le messianisme, Paris, 1930.

Godat d Ch., J.cs croyanccs cliinoiscs ct japonaises, Paris; Le fakirisme, Paris, 1900.

Goguel '',/estts dc Nazarelh, Mythe 011 histoire, Paris, 1925.

Gondal L., Religion, Paris. 1904; 5urnalurel, Paris, 1904; Mystere et Rcvdation, Paris, 1905; Lslamisme et christianisme, Paris, 1906; L' Eglise ritsse, Paris, 1903.

Gosselin, Pouvoir du Pape au Moyen-Age, Paris.

Goupil A., regle defoi, Amiens, 1931; L'Eglise, Amiens, 1934.

Goyau G., LJAUemagne religieuse, Paris, 1898; Le catholicisme, Paris, 1931; Missions et Missionnaires, Paris, 1931; art. L' epanouissement social du Credo, Paris, 1931; L'Egiise en marche, Paris, 1928-1933; A la conquete du monde paien, Paris, 1933.

Grisar H., Histoire de Rome et des Papes, 1906.

Groot (de), Summa Apologeiica de Ecdesia Catholica, Ratisbone, 1906; The religions system of China.

Guerin P.tfesus tel qu'on le vit, Paris, 1928.

Guerrin A., La mort du Christ, Paris, 1933.

Guettee Wladimir *, Exposition de la doctrine de VEglise catholique ortho-doxe, Paris. 1884.

Guibert (de), De Ecdesia Christi, Roma\ 1928.

Guignebert Ch. '"', Le problcme dit Christ, Paris, 1914;^^ Chrisiianisme antique, Paris, Vj-zi; fesns, Paris, 1933.

Hardy E., Der Budhismus, Miinster, 1923.

Harent S., art. Croyance, in D. T. C; Papaute (Lnfaillibilite pontificale), in D. A.; ExpSrience ct Foi, in Eludes, 1908.

Harlez (de), Vedisme, Brahmanisii/e ct Christiauisiue, Les religions de la Chine, 1891; La Bible daus VLnde; Zend-Avesia. 1881.

Harnack A. *, Dogmcngeschichie, Leipzig, 1909-1910; Grundriss der Dogmengeschichte; Essence dti christianisme ; Die Mission und Ausbreitung der Christentums in den ersten drei Lahrhunderten, 1915.

Hastings' *, Encyclopcdia of Religion and Ethics, Edinburgh, 1908-1926; Encyclopedia ofthe socialSciences, New-York, 1930; Die Religion in Geschichte ttnd Gegemvart, Tubingen, 1927-1932.

Hefele-Leclercq, Histoire generale des Conciles, Paris.

Heiler F., Das Gebet, Munchen, 1922.

Hemmer H., Les Peres Apostoliques, Paris, 1907.

Herbigliy (d'), Theologica de Ecdesia, Paris, i92l;Za tyrannie soviitique, Paris, 1923; art. Lxs arguments apologetiques de S. Augusiin, in R. P. A.; t. IX, 1910; Vanglicatiisme et V orthodoxie grico-slave, Paris, 1922; Pour Vuniie chrilienne, Rome, 1925.

Heris P., LJEg/ise du Christ, Juvisy.

Herkenrath J., Die Ethikfesu, Dusseldorf, 1926.

Herve J. M., Manuale theologice dogiiiatica;, De Fontibus Revelationis. Hettinger F.f Lehrbuch der Fundamental Theologie, 1888; Theologiefonda-mentale, Paris, 1913; Apologie du Christianisme. Hetzenauer M., Theologia biblica, 1908.


xxviii                                PR^ECIPUI  AUCTORES CITATI

Hoffmann M., Theologia dogmaticce manuale, Paris, 1933.

Hogan J. B., Clerical Studies, Boston, 1898.

Holden, Diviiuc fidei atia/ysis, Parisiis) 1782.

Hopfl H., Tractatus de Inspiratiotie S. Scriptura, Romse, 1929.

Huby J., Christus, Mannel d''Histoire des religions, Paris, 1921; art. Grecs (Religions des), in D. A.

Hugon E., Hors de f Eg/ise point de sahtt, Paris, 1919.

Hugueny, Critiqtte et catholiqtte, Paris, 1912.

Hulst (Mgr d'), Le droit chretien et le droit moderne, Paris, 1886; Carimes, 1891, 1893, 1895.

Hummelauer, Exegetisches snr Inspiralionsfrage, Friburg. Br., 1904.

Hurtevent P., Vuttite de PEglise. Paris, 1930.

Imbart de la Tour, Les origines de la Reforme, Jean Cahnn, Paris, 1935.

Jacquemet G., Tu es Petrus, Paris, 1934.

Jacquier, art. Mystercs paiens, in D. A.

Janin Pt,Lcs Egiiscs separecs d'Orient, Paris, 1930; Eglises orientales et ritcs orieniaux, Paris, 1923.

Jansen B., Laphilosophie rcligieuse dc Kant, Paris, 1934.

Janssens E., LttphitosoAhie ct Vapologetique de Pascal, Paris, 1906.

Janssens H., Hermencutica Sacra, Turin, 1858.

Jaugey, Dictionnaire Apologetiqtte, 1889.

Jaussen J., Geschichte dcs dctttschen Volks, gallice redditum : L'Allemagne ct la rcformc, 8 vol., 1877-1902.

Johanns P., Vers le Christ par le Veddttta, Louvain.

Joly H., Psychologie des saints, Paris, 1897.

Journel Ch., La juridiction de VEglise sur larcite, Paris; art. La pensee thomiste sur le pouvoir indirect, in Vie intcllectuelle, avril 1929; De la Bible catholique a la Bihle protestante, Paris.

Jugie M., De Ecclesia, Paris, 1931; art. Grecques (Eglises), in D. A.

Jungmann, De Vera Religione, 1895.

Junker H. et L. Delaporte, Die Volkcr des anlikeit Orients, Friburg. Br.,

1933-

Kattenbusch F., Das Apostolische Symool, 2 vol., Leipzig, 1894-1900.

Kazimirski, Le Koran, Paris, 1840.

Kenrick F. P., Theologia dogmatica, De Vera Religione, 1858; The Prima-cy qf the Holy See, Baltimore, 1855; A vhtdication of the Catholic Church, Baltimore, 1855.

Ketteler, LibertS, Autorite, Eglise, Paris, 1862.

King J. H. *, The Supernatural; its Origin, Nature and' Evoluiion, 1892.

Klee H., Lehrbuch der Dogmengeschichte, gallice redditum a Malire, 1852.

Klein F., Jesus et ses ApSires, Paris, 1931; La vie humaine et di-tine de Jisus-Christ, Paris, 1934.

La Baume J., Le Coran analyse, Paris, 1900.

Labriolle (de) P., I.a reaction paienne. Etude sur lapolemique antichretienne du Icr au VIe siccle, Paris, 1934.

Ladeuze P., La resurrection du Christ, Paris, 1910«

Laforet, Histoire de la Philosophie, Bruxelles, 1867.

Lagier, IJOrient chrdtien des ApStres a Photius, Paris, 1935.

Lagrange J. M., Etudes sur les religions semitiques, Paris, 1903; Le Messianismc chez les Juifs, Paris, 1909; Le Judaisme avant Jesus-Christ, Paris.  1931, M. Loisy et le Modernisme,  Paris,  1932; LEvangile de Jesus,


PIUECIPUI  AUGTORES CITATI                            xxiac

PariSj 1930; La vie de Jisus tfapris Renan, Paris, 1923; VEvangik selon S. Luc, Paris, 1931.

Lagnier L.» La mithode apologitique des Pires dans les trois premiers siicles, Paris, 1905.

Lallemand L., Histoire de la ckariti, Paris, 1905-1911.

Lamennais, Essai sur Vlndiffirence en matiire de religion.

Latnmens, Leberceau de Vlslam, Rome, igi^art. Mahomet fut-ilsincire? in R. S. R., 1911.

Laonenan, Du Brahmanisme et de ses mpports avec lejudaisme et le Chris-tianisme, Pondichery, 1884.

Le Bachelet X., VApologitique' traditionnelle et VApologitique moderne, Paris, 1897; art. Apologitique, Apologie, in D. A.

Le Bec (Dr.), Preuves midicales du miracle, Paris, 1918; Critique et contrdle midical des guirisons surnaturelles, Paris, 1920.

Lebreton J., La vie et Venseignement dejisus, Paris, 1932; Les origines dn dogme de la Triniti, Paris, 1910; art., in R. P. A., 1907.

Lebreton et Zeiller, L'Eglise primitive, Paris, 1934.

Le Blant E., Les Actes des Martyrs, Paris, 1882; Les persicutions et les martyrs, Paris, 1893.

Lecerf A. *, Linlroduction h la dogmatique riformie, Paris, 1931.

Lecler M., De romano S. Petri episcopatu, Lovanii, 1888.

Leclercq H., Les martyrs, 11 vol., Paris, 1892; Vie de N. S. Jisus-Ckrist, Paris, 1928; art. Expansion du Christianisme, in Dict. Archiol. Chrit.

Lef6bure, Vorganisation de la chariti privie en Fratue; Paris charitable. et privoyant, Paris, 1900.

Le Fur L., Le Saini Siege et le droit des gens, Paris, 1930.

Leman A., VEglise dansles temps modernes, Paris, 1928.

Lemonnier A., Origine et ivolution de la religion, Paris, 1931.

Lepage-Renouf, Lectures on the origines and growth of religion as illus-trated by the religion of ancient Egypt, 1879.

Lepin M., Le Christ-Jisus, Paris, 1929; Le probleme de Jisus, Paris, 1936; fisus, Messie et" Fils de Dieu, Paris, 1910; Les idies des M. Loisy sw le IVe Evangile, Paris, 1908; art. Le Royaume de Dieu.dans les Evangiles, in R. A., t. XIV; Les Thiories de M. Loisy, Paris.

Lesetre, La Foi catholique, Paris.

Lessius, De divince inspirationis doctrina.

Le Roy A. (Mgr), La Religion des Primitifs, Paris, 1909.

Lesourd P., Le missionnaire catholique, Problemes, exigences, nicessiti de son apostolat; Vannie missionnaire, Paris, 193.1.

Lhande P., La France missionnaire, Paris; Les pauvres dans VEvangile, Paris.

Liberatore M., La Chiesa e lo Stato; Del Diritto publico ecclesiastico, Prato, 1887.

Lingard, History of' England, Philadelphia, 1827.

Lipsius A. *, Chronologie der rom. Bischof., Kiel, 1862; Die apokryphen Apostelgeschichte und Apostellegenden, Brunswich, 1883-1887.

Livius, S. Peter, bishof of Rome, London, 1888.

Loisy A. *» La naissance du Christianisme, Paris, 1934; Les mystires patens et le mystere chritien, Paris, 1919; La religion d'Israe'1,, Paris, 1908; Les Evangiles Synoptiques, Paris, 1907; Jisus e( la Tradition synoptique, Paris, 1910; Evangile et Eglise, 1902; Le Quatriime Evangile, 1903; Autour d'un petit livre, 1903.


xxx                             PR^ECIPUI   AUGTORES  GITATI

Louvet, Les missions catho/iques au XIX' siecle, Paris, 1894.

Lusseau H., Essai sur la nature de Vinspiration scripturaire, Paris.

Lusseau H. et Collomb M., Manue/ d'Etttdes bib/iques, t. I. Introduction ginira/e, Paris, 1936.

Macaire, Thio/ogie dogmatique orthoduxe, Paris, 1859-1860.

Mainage Th., La psychologie dt•/a conversion, Paris, 1919; Les religions de la prihistoire, Paris, 1921; art. Les mysteres paiens el le Christianisme, in Correspondant, 1923.

Maire E., Le Christ total, Paris, 1930.

Male E., VArt chritien, 4 vol., Paris, 1924-1932.

Mangenot E., La risurrection de Jisus, Paris, 1910; art. Hertni-neutique, Inspiration, Prophite, Prophitie, Prophitisine, Vu/gate, in Dict. de la Bib/e; Ecritnre et Inspiration, Interpritation de V'Ecriture, in D. T. C; Les tniracles d'Esctt/ape, 1917; S. Paul et les mysteres pdiens, in R. P. A.,

I9I3-

Manning E. H., The Glories of the S. Heari, New-York, 1871; The Vati-can Council, New-York, 1887.

Manual de Missionologia, Vitoria (Hispania).

Marcquardt G., Das Wtinderproblem, Munschen, 1934.

Marion L. et V. Lacombe, Histoire de VEglise, Paris. 1928.

Maritain J., Primauti du spirititei, Paris, 1927.

Marmion C, Le Christ vie de V&me, Desclee, 1923.

Martin A., Les crises d'uue dme, Paris, 1905.

Martin J., Vapologitiquetraditionnelle, 3 vol., Paris, 1905-1906.

Marucchi H., Le memorie dei SS. Apostoli Pietro e Paolo nella cittii di Roma, Roma, 1900.

Marucchi O., Le catacombe e il Protestantismo, Roma, 1911; Pietio e Paolo a Roma, Torino, 1934.

Maspero, Etudes de mythologie et d'archio/ogie igyptiennes, 1892.

Mathieu, JOappel a Vaction catholique, Paris.

Mauriac F., Blaise Pascal et sa sceur Jacqueline, Paris.

Mazzella C, De Religione et Ecc/esia, Romse, 1896.

Mechineau, Uidie du livre inspiri, Bruxelles, 1907.

Meignan, Les prophetes d'Isra'e'l. Quatre siecles de lutte contre Vidoldtrie, Paris, 1892; Les prophetes d'Isrde/ et /e Messie; Paris, 1893; Les Evangiles et /a critique au XIXe siec/e, Paris, 1870.

Mendive, La religion catolica vendicada de las imposturas raciona/istas, 1888; De principiis theo/ogicis, 1896.

Mercier (Card.), Le Christianisme dans /a vie modeme, Paris, 1918; Criliv rio/ogie ginira/e, Louvain, 1899.

Merk A., Novum Testamentum grcece et tatine apparatu critico iiistructuiii. Romae.

Meumer L., Le vrai message dejisus, Paris, 1929.

Michel P., VOrient et Rome, Paris, 1895.

Michelet G., Dieu et /'agnosticisme conlemporain, Paris, 1909; art. Une ricente thiorie francaise sui /a re/igion, in R. P. A., t. VI; Re/igion: Thiorie sociologique, in D. A.

Michel C et Peters, Evangi/es apocryphes.

Moelher J. A., Symbotik; Bruschstucke aus der Geschichte der Aufhebung der Sk/averei, 1834, gallice redditum, De Vabolition de Vesclavage par /e Christianisme, Paris, 1841.

Moiilot, UEg/ise dejisus, Juvisy.

Moisant H«, Dieu et Vexpirience mitaphysique, Paris, 1907.


PRvECIPUI  AUCTORES CITATI                           xxxi

Mollftt G., Laquestion romaine de Pie VI a Pie XI, Paris, 1932.

Monsabr£, Carlmes, 1881, 1882. (Euvre deJisus-Christ, Gouvernement de fisus-Christ; Introduction au dogme catholique, 1856-1857.

Morgan (de), Uhumaniti prihistorique, Paris, 1921.

Morice, UAme dejisus, Avignon, 1929.

Moulard, UEglise et VEtat, Paris, 1887; Le concile du Vatican d'apres des documents inidits, Paris, 1919; La Papauti, Paris, 1929.

Mourret F., La Renaissance et la Riforme, Paris, 1918.

Muller E., Naturund Wunder, Wurtzbourg, 1892.

Neubert M. E., Marie dans VEglise antinicienne, 1908.

Neyron G., Le Christianisme en action, Paris; art. Papauti, Rdle historique, vaD.A.

Nicolas Aug., Du Protestantisme, Paris, 1854; La Vierge Marie vivant dans VEgUse, Paris, 1860; Eiudes philosophiques sur le Christianisme, Paris, 1847.

NtMsH., SacredBooksof the East, IV, XXIII, XXXI.

Noort (Van), De Vera Religione, 1917; De Ecclesia Christi, Hilversum, 1932; Defontibus revelationis, 1932.

Oldenberg H., Le Boudha, sa vie, sa doctrine, sa communauti, Paris, 1934; Die Religim des Veda, 1894, gallice redditum a V. Henry, Paris, 1903,

OHchoa A., Les Missions, Paris, 1936.

Olle-Laprune L., Le prix de lavie, Paris, 1895; La vitaliti chritienne, Paris, 1904; La certitude morale, Paris, 1898: La philosophu et le temps prisent, Faris, 1890; Raison et rdtionalisme.

Otto, Corpus Apologetarum christianorum saculi secundi, 9 vol., Ienae, 1886-1887.

Ozanam, La civilisation au V* siicle,- 1862.

Palmieri A., De Romano Pontifce, Prati, 1891; Theologia dogmatica orthodcxa; art. Coran, sa thiologie, Polimique chritienne contre le Coran in D. T. C.

Papini, Vie du Chtist.

Pargoife J., VEglise byzantine de 527 a 847, Paris, 1905.

Pascal G. (de), art. Libiralisme, in D. A.

Passaglia C, De Ecclesia Christi, Ratisbonse, 1835.

PeguesiTh., Jisus-Christ dans VEvangile, 1898.

Pelt J. B., Histoire de VAnc. Testament, Paris, 1930.

Perbal A., Premieres lecons de thiologie missionnaire, Paris, 1935.

Perennes H., Tradition et Magistere, in D. A.

Perrin L., Les Eglises orientales, Rome, 1930.

Pesch C, Prmlectiones dogmatica, Friburg. Br., 1915; Gott und Gotter, 1890; De' impiratione S. Scripturce, Friburg. Br., 1906.

Petitofe H., Pascal, sa vie religieuse et son apologie du Christianisme, Paris, 1911.

Picard C,  T*es origines Ou polythiisme hellinique, Paris, 1932.

Picard L., La transcendance deJisus-Christ, Paris, 1905.

Pighi, ffierarchiAecclesiasticce assertio, Colonse, 1558

Pinard de la Boullaye, Etude comparie des Religions, Paris, 1922, 2 vol; Carimes 1929-1935 J Jisus et Vhistoire; Jisus Messie ; Jisus le thaumaturge et le prophete; Lapersonne de Jisus; JSsus lumiere du monde; L 'hiritage dejesus; fisus, Fits de Dieu.

Piolet, Les missions catholiquesfrancaises au XIXesiecle, 6 vol., Paris, 1906.

Pisani, A travers VOrient, 1896.

Pitzipios, VEglise orientale, Rome, 1855.


xxxii                 PR^EGIPUI  AUCTORES CITATI

Plantier (Mgr), Le Christianisme de sentiment, 1840-1841.

Plus R., Dans le Christ-Jisus, 1923 ; Le Ckrist dans nos freres, 1925; La sainteti catholique, Paris, 1929.

Poulpiquet (de) A., Vobjet intigral de V Apologitique, Paris, I912; l.e miracle et ses suppliances, Paris, 1913; VEglise caiholique, Paris, 1923; La notion de catholiciti, Paris, 1910.

Pourrat P., La theologie sacramentaire, Paris, 1907.

Prat F., La thiologie de S. PauL Paris, 1920-1923; La vie deJisus-Christ, 2 voL, Paris, 1932; Paul (S.) et le paulinisme, in D. A.: Eviques (Origine de Vipiscopat), in D. T. C.

Proulx G., Tradition et Protestantisme, Paris, 1924.

Przywara E., Religionsbegrilndung, Friburg. Br., 1927.

Puech A., Les apologistes grecs du & sikcle, Paris, 1912.

Puller, The Primitive Saints and the See qf Rome, London, 1893.

Quenet, Vuniti de VEglise, Paris, 1923.

Quentin H., Mimoire surVitablissement du texte de la Vulgate, Rome, 1922.

Quercy P., Vhallucination, Paris, 1930.

Rabeau G., Introduction a Vitude de la thiologie, Paris, 1926.

Ragey, La crise retigieuse en Angleterre, Paris, 1896; L'Ang/o-Catho-licisme, Paris, 1897.

Raucourt (de) G., La viriti sur Jisus de Nazareth, Paris, 1935.

R%la (de) P., /isus de Nazareth. 1891.

Remer V., Summa pralect. philosophice scholasticce, Romse, 1900.

Rhys J., Lectures on the origin and growth of religion, London, 1888.

Ribot *, Psychologie des sentiments, Paris, 1905.

Ricard E., Le vrai visage du catholicisme, Paris, 1932.

Rivet L., La question romaine et le ir&iti du Latran, Paris, 1933.

Riviere J., Le dogme de la Ridemption, Paris, 1914; Le modernisme dans VEglise, Paris, 1929; La propagation du Christianisme dans les troispremiers siecles, d'apris les conclusions de M. Harnack, Paris, 1907; art. Eglise, in Dict. prat. des connaissances religieuses ; Interpritation de V Ecriture, v\D. T. C,

Rivington L., Authority, London, 1888; Dependence, 1889; The Primi-iive Church andthe See of Peter, 1894; Rom and England, 1897.

Romanes G. J. *, Thoughts on Religion, London, Chicago, 1895.

Rosemberg D. *, Der Mythus des XX Iahrhunderts, Munich.

Roure L., Le tnerveilleux spirite, Paris, 1922.

Roussel, Le botidhisme primitif, Paris, 1911.

Ruinart, Acta primorum Martyrum sincera, Ratisbonne, 1859.

Rutten P., La doctrine sociale de VEglise.

Ruville (von), Retour a la Sainte Eglise.

Santini Pietro, IIprimato e Vinfallibilita del Romano Pontifice; il S. Leone Magno e gli Scrittori greco-russi, Grottaferrata, 1936.

Schingensiepen H., Die Wunder des Neuen Testament, Guttersloh, 1933.

Schmid P., De inspirationis Bibliorum vi et ratione, Brixinice, 1885.

Schmidt W., European civilisation : its ori^in and developement, London, 1934; Vori^ine de Vidie de Dieu, in Anthropos, 1908.

Schmidt-Lemonnyer, Origine et ivohition de la religion, Paris, 1931.

Schmitz, Les biatiiudes de VEvangile, Paris.

Schneemann, S. Irencei de Ecclesice romance principatu testimonium, Friburgi, 1870.

Schouppe, Mystere et Rivilation, Paris, 1905.

Schrader Cl., De theologia generatim, Pictavii, 1874; De theologico testium fonte, Parisiis, 1878.


PR^ECIPUI AUCTORES CITATI                    xxxiii

Schulte A.f Die messianischen Weissagungen des AUen Testat/tents, Pader-born, 1908.

Schultes M., De Ecclesia catholica, Paris, 1925.

Schwalm, Le Christ aVapres S. Thomas, Paris, 1910.

Schwane A., Dogmengeschichte, 1862-1890, gallice redditam a Degert.

Seailles G. *, Les affirmations de la conscience moderne, Paris, 1903.

Segna, De Ecclesia Christi constitutione, Ronwe, 1900.

Semeria P., Dogma, gerarchia e cuho nella Chiesa primifiva, Roma, 1902.

Serol M., Le besoin et le devoir religieux, Paris, 1908.

Serre J., Les kypotheses sur Lourdes, Avignon, 1927.

Sertillanges, La priire, Paris, 1907; fisus, Paris, 1921; Le miracle de VEglise, Paris, 1934.

Soloview Wlad., La JRussie et VEglise universelle, Paris, 1889.

Sortais G., La Providence et le miracle, Paris, 1905; Valeur apotogitique du martyre, Paris, 1905.

Spacil Th., Doctrina theologite Orientis separati de revelatione, fide, dogmate, Romae.

Spaldingf J., History ofProtestant Reformation, Baltimore, 1865; General Evidences of Catholicity, Louisville, 1847; Miscellanea, Baltimore, 1866.

Staelens A., Psychologie pidagogique et doctrine chritienne de Viducation, Louvain, 1934.

Stapleton T., Principiorum fidei doctrinalium demonstratio methodica,
Parisiis, 1579; Principiorum'fidei doctrinalium relectio scholastica et com-
pendiaria.                                 
c

Sullerot L., Le problhne de la vie devant la raison et devant le catholi-cisme, Marseille, 1928.

Sweet W., The Story of Religions in America, New-York, 1930.

Sweete Henry Barclay, The Old Testament in Greek, 3 vol., Cambridge; 1909.

Szydelski S., Prolegomena in theologiam sacram, Leopoli, 1920.

Tanquerey Ad., Les dognies ginirateurs de la pieti, Paris, 1925; Jisus vivant dans VEglise, Paris, 1932.

Tepe J. B., Institutiones theologiccc, Parisiis, 1894.

Thellier de Poncheville, Tout VEvangile dans la vie, Paris; VEglise sur le chantier social, Paris.

Thomas Aquinas (S.), Summa theologica; Summa contra Gentiles.

Thomassin, Ancienne et nouvelle discipline de VEglise; Dogtnata theologica, Paris, 1860-1864. ' Thureau-Dangin, La Renaissance catholique en Angleterre, Paris, 1905.

Tibergfhien, La doctrine catholique et la politique.

Tixeront J., Histoire des dogmes, 3 vol., Paris, 1928-1931; La thiologie antinicienne,Fa.ris, 1906; art. Athanase (Symbole de S.), in D. T. C.

Tobac E., Les Prophetes d'fsrae'1.

Tocqueville (de) A., De la Dimocratie en Amirique.

Tollemer, Origines de la chariti catholique, Paris, 1863.

Tondini, La primauti de S. Pierre prouvie par les titres que lui donne VEglise russedans sa liturgie, Paris, 1867.

Tonquedec J. (de), Immanence, Paris, 1913; La notion de viriti dans la "Philosophie nouvelle"; Introduction a Vitude du merveilleux et du miracle, Paris, 1916; art. Miracle, in D. A.

Tourville (de), Lumiire et Vie, Paris, 1924.

Touzard J., Vargument prophitique, in R. P. A., t. vi.

Tragella P., Pio XI, Papa missionario, Milano, 1930.


xxxiv                PR^CIPUI  AUGTQRES CITATI

Tresal J., Les origines du schisme anglican, 1900; art. Reforme : VI, Re-forme en Angleteire, in D. A.

Trilles, Le Totemisme chez les Fdn, Paris, 1912.

Tromp S., De Revelatione ckristiana, Romse, 1933.

Tual M., fesus Christ, son propre apologiste, Paris, 1924.

Vacandard E., Etudes de critique et cfkistoire religieusc : Linstitutioii formelle de VEglise par le Christ.Yaris, 1910; art. Conciles acumeniques, in Dict.prat.de connaissances religieuses;Apdtres (Symbole des), in D. A.

Vacant A., Etudes theologiques sur le Concile du Vatican, Paris, 1895; Constitution du Conc. du Vaticah, Vzx\s, 1895; art. Eglise, in Dict. de la Bible; Lemagist2reordinairedeVEg/iseetsesorganes,~Pa.ris,l8$J.

Vaganay L., Iniliation a la critique texluelle nio-sacramentaire, Paris, 1934.

Valensin Aug., art. Immanence (Meikode «?'), in D. A.; Pascal (Pari de), in D. A. et in Etitdes, 5 juin 1923.

Valehsin A. et Y. de Montcheuil, Maurice Blotidel, Coll. : Les moralistes chreliens, Paris, 1934; Cahiers de la Nouvelle Journee : Maurice Blondel, Le probleme de la philosophie calholique, Paris, 1928; Vccuvre philosophique de M. Blondel, Paris.

Vallee-Poussin (de la), Boudhisme, opinions sur Vhistoire de la Dogma-tique, Paris, 1909; Le dogme et la philosophie du Boudkisme, Paris, 1930; Le boudhisme et Vapologetique, in R. P. A., 15 oct. 1908.

Vallet Dr., Gudrisons de Lourdes, Paris, 1927; Lourdes, comment interpre-ter ses guh-isons, Paris, 1929; Guerisons de Lourdes de igaf a 1929, Paris, 1930.

Vercellone, Sulla autheniicita delle singule parii della Bibbia Vulgata, Roma, 1866.

Vermeersch P., Tolerance, Paris, 1922.

Veuillot F., (Euvres catholiques, in Aigrain, Ecclesia.

Vieillard-Lacharme, VEglise catholique aux premiers siecles, Paris, 1913.

Vigourel A., La vie chretienne par la liturgie, Paris, 1909.

Vigouroux, art. Roine, m .Dict. de la Bible; La Sainte Bible Polyglotte, Paris, 1900; Diclionnaire de la Bible.

Villien, Histoire des commandements de V'Eglise, Paris, 1936.

Vogels, Novum Testamentum grcece et latine, Dusseldorf.

Voste, De divina inspiratione et veritate S. Scriptura, Romse, 1932; De natura et extensione inspirationis biblica, Romse, 1924.

Vromant C,fus missionarium, De personis, Louvain, 1935.

Weiss P., Apologie des Christenthums vom Standpunkt der Sitte und Cultur, Freiburg, 1889; (gallice redditum) Apologie du Christianisme au point de vue social, Paris, 1894.

Wilmers, De religione revelata, Ratisbonoe, 1897; De Christi Ecclesia, Ratisbonae, 1897.

Yung N., Le magistere de VEglise, Paris, 1935.

Yves-Colette, UEglise et lafemme, Paris.

Zeiller J., VEglise primitive, Paris, 1934; VEmpirc roinain et VEglise, Paris, 1928.

Zorell F., Lexicon gracum Novi Testamenti, Parisiis, 1931.


^^^^^^^^^^^«afeffi<ft«9&.

 

PROLOGUS DE THEOLOGIA IN GENERE*

1.  — CONSPEGTUS 2.

4.     jyecessttas ln genere et

in specie.

5.     Divisiones, ratione me-

thodi'et objecti.

6.     Dispositiones ad theo-

logiam.

i.   Notio quoad nomen et rem.

2.     Theologia est scien-

tia et sapientia.

3.     Excelientia theologiae

scientice supremce.

In ipso TheologicE prologo, declarare haud ingratum erit imprimis ejus notionem, exceiientiam, necessitatem, divisiones, et ad hujus scientiae studium dispositiones.

I. De Theologiae Notione

2.   — 1° QUOAD NOMEN.

(A) Etymologia. Venit a gra^cis verbis (6so?, loyoq; Deus, sermo), et idem sonat ac sermo seu doctrina de Deo 3.

' S. Thom., Sum. theol., 1, q. 1, a. 1-8; Petavius, Dogmata theologica, Pro-legom.; Becanus, Summa theol., Disput. procem.; Bti.lua.rt, SummaS. Thom., diss. procem.; Migne, Theol. Cursus, I, io sq.; Perrone, Pralect. theol., Pro-legomena; Franzelin, De Deo Uno, Prolegom.; Scheeben, Dogmatique,X. I, n. 1-4; Ottiger, Theol. Ftmdamentalis, p. 1-34; Cl. Schrader, De theologia generatim, Pictavii, 1874; De Schaezler, Introductio in S. theologiam dogma-iicam, 1882; Didiot, Logique' surtiaturelle subjective, Lille, 1891; A. Gardeil, Le donne rivili et la theologie, Paris, 1910; S. Szydelski, Prolegomena in theologiam sacram, Leopoli, 1920 sq.; DD. d'Herbigny, Thiologie du rdvdld, Paris, 1921, p. 158 sq.; G. Rabeau, Introdudion d, Vitude de la thiologie, Paris, 1926; F. Diekamp, laiine redditum a M. Hoffmann, Theol. dogmat. manuale, t. I, Introductio in theol., Paris, 1933.

* Ejusmodi " conspectus" initio prEecipue capitum singulorum et quorumdam articulorum invenientur, ut res et rerum tractatarum ordo citius et securius aspiciantur. Horum collectio quasi compendium aliquod totius dogmaticae theologise constituet.

3 S. August, DeCivit. Dei, VIII, i; P. L., t. XLI, col. 225.

N° 663. — 1


2


PROLOGUS

 

(B) Usus.

1.                Apud Paganos. Graeci et Romani poetse vel philosophi vocabantur nomine iheologi, ntpote deorum vitam et opera nar-rantes vel eorum naturam et relationes, cum mundo inquirentesx.

2.                Apud Christianos. (a) A Patribns, prsesertim grsecis, jam a tempore- Origenis, theologia significat doctrinam de Deo in se et in tribus personis2. Ei autem accedit CEconomia, quae de Incarnatione Verbi et Redemptione hominis agit. Hinc S. Joannes prse ceteris evangelistis theologus appellatus fuit, quia apertius Filii divinitatem declaravit.

 

(b)   Scholastici, a ssec. XIII, theologiam vocant totam doctrinam sacram, quse non solum de Deo, sed etiam de creaturis prout ad Deum referuntur, disserit; hinc opus S. Thom^e, quod universam fidei et morum doctrinam continet, Summa theo/ogica nuncupa-tum est.

(c)    Hodiernis temporibus, duplex distinguitur theologia : i. prior naturalis, seu theodicea, quae est illa philosophiae pars de Deo disserens ex principiis solo lumine naturali notis; 2. posterior supematuralis, quae de divinis rebus tractat ex principiis revelatione cognitis : hic nonnisi de posteriore agimus.

3.   — 2°  QUOAD  REM.

Theologia definitur : Scientia quce, revelationis et ratio-nis ope, disserit de Deo et creaturis quatenus ad Eum referuntur.

DlCITUR :

(a)    Scientia, i. e., systema cognitionum certarum et gene-ralium, e principiis notis et certis ope ratiocinii deductarura, logieo ordine connexarum et ad objectum determinatum spectantium (Cf. n. 4).

(b)    Revelationis... ope... 1. Ita designatur o^jectum_for-male^Jheologix^ seu specialis et communis ratio sub qua suum objeetum materiale considerat. Theologia enim argu-mentatur principaliter ex auctoritate Dei revelantis seu ex revelatione; ab^ipso Deo praeceptore accipit sua principia seu fidei articulos. Attingit autem Deum et creaturas, quatenus supema revelatione manifestantur; et ideo vocari

1 Cf.  Plato, Republ., II,  379; Aristoteles, Metaphysic, X, 6; Cicero,
De Natura deorum, III, 21.

2 Cf. Petavius, op. cit., c. I, T.


DE THEOLOGIA IN GENERE                                   3

potest scientia de divinis revelatis, vel fidei scientia l. 2. Sed theologia utitur etiam rationis principiis sive ad theologicas conclusiones inferendas2, sive ad ipsa mysteria explicanda et defendenda. Igitur, ratione ejus formalis objecti, theo-logia intrinsece dififert a philosophia et qualibet alia humana scientia (Cf. n. 9-12).

(c) De Deo et creaturis... Et sic declaratur objectum materiale, seu id circa quod versatur theologia : quod est duplex : i.primarium, scilicet Deus ipse, ut est nobis reve-latus; 2. secundarium vero, creatura: omnes, praesertim rationales et earum activitates, quatenus a Deo sunt et ad Eum tendunt. " Omnia pertractantur in sacra doctrina sub ratione Dei, vel quia sunt ipse Deus, vel quia habent ordinem ad Deum, ut ad principium et finem " 3.

II. De Theologia ut Scientia

Theologia sacra recte vocatur : 1. scientia, 2. sapientia. 4. — I. Theologria est scientia. i° Proprie dicta.

(1)       Ouod negant : (a) Nominalistce, Empirisice, Positi-vistce, juxta quos scientia investigat tantum phaenomena sensibilia necnon leges ex eisdem deductas; (b) Quidam Veteres, eo quod theologia principiis innititur, quae non sunt intrinsece evidentia.

(2)       Sed IMMERITO. Nam ad veram scientiam requiritur et sufficit certa cognitio principiorum, e quibus conclusiones logice deduci possint, quocumque modo prjn^pia^huju^modi cognoscantur. Atqui hoc invenire licet in theologia, cujus principia, etsi non si-nt intrinsece evidentia: sine errore tamen cognoscuntur, divinae revelationis ope4.

Haec scientia procedit ab inconcussis principiis, seu veri-tatibus revelatis; ducit ad harum veritatum clariorem noti-

2 S. Thomas, In Sent. I, prol., a. 3, sol. 3; A. Gardeil, Le donne rivili
et la thiologie,
Paris, 1910. — - S. Thom., In Boetiwn de Trimt., q. 2, a. 2.

3 Sum. theol., i, q. i, a. 7; R. Martin, art. Uobjet intigral de la thiologie,
in Rev. ihomiste, 1912; P. Batiffol, art. Theologia, Theologi, in Ephem, Theol,
Lovan.,
1928, p. 205 sq. Quid sit theologia, et quid non sit, optime declarat
H. Newman, The Idea of University, dis. 3, n. 7, p. 60 sq.

4 Sum. theol.. I, q. 1, a. 2; C. Pesch, Praelectiones dogmat., Friburgi Br.,
1915;-:. I, n. 8 sq.


4                                             PROLOGUS

tiam • ex his veritatibus infert theologicas conclusiones et denique totum complexum dogmatum et conclusionum in quoddam systematicum corpus erigit.

5.  — 2° Distincta a ceteris scientiis.

Scientia ab aliis distinguitur praesertim ex objecto suo formali;  diversus   enim  cognoscendi   modus   scientiarum diversitatem indicat.   Atqui sacra theologia utitur praesertirn rQYJgi§iiomsJumine; dum aliae scientjae experientia et ratione„ fundantur\

Subalternata seu subordinata.

Subaliemata seu subordinata scientia vocatur ea quae principia sua supponit probata per aliam scientiam, quae dicitur subalternans. Sed theologia mutuat principia sua a Dei revelantis scientia, ideoque omnino sin-gularem con-stituit scientiam : hinc ejus dignitas maxime elevatur2.

4° Una.

Unitas theologiae apparet ex uhitate ohjecti : I. tum /^r^/«V-:-q-uatenus ea omnia et sola considerat quae revela-tione innotescunt, vel ex ea deducuntur; 2. K&vQjm&tgrialis: quatenus omnia de quibus in ea disputatur vel suntf~Deus ipse vel ad Eum referuntur 3.

6.  — 5° Inductiva simul ac deductiva (ratione methodi).

(a)  Inductiva dicitur illa scientia, quae a particularibus ad
unlvexsajia,„etaia^is^ad leges et causas generales assurgit.
Sed in multis theologiae quaestionibus, inductionis ope pro-
cedimus : saepe saepius veritates revelatae ut facta proponun-
tur, ex quibus ad altiorem veritatem assurgimus, quae est
ad instar principii theologici. Ita revelatum non fuit modo
abstracto humanam naturam hypostatice unitam fuisse
personae Verbi; sed ex variis Scripturae locis simul collatis,
colligitur Christutn esse Verbum incarnatum, seu vere
hominem simulque vere Deum; postea ex his omnibus
concluditur, analysis et inductionis ope, Verbum hypostatice
fuisse humanae naturae conjunctum.

(b)   Deductiva scientia nuncupatur, quae ex generalibus
ad particularia, ex principiis ad consequentias descendit.

1 Sum. theol., i, q. i, a. i, ad 2.

2 Sum. theol., i, q. i, a. 2; a. 5, ad 1. — 3 Sum. theol., 1, q. 1, a. 3.


DE  THEOLOGIA  IN  GENERE                              5

Sed ita proceditur non raro in theologia : v. g. unione hypostatica Verbi cum humana natura jam demonstrata, merito infertur in Christo duplicem inveniri naturam, duplicem voluntatem et operationem, animam rationalem et corpus vere humanum, etc.

7.  — 6° Speculativa simul et practica (ratione objecti).
(a) Speculativa, quia intendit dlrecte rion humanos mores,

sed contemplationem veritatis, cum tractat de rebus creden-dis circa Deum, circa mysteria Trinitatis et Incarnationis aliaque hujusmodi. (b) Practica, quia de rebus ad praxim directe pertinentibus agit, dirigendo actus nostros ad Deum finem supernaturalem : v. g. disputando de actibus humanis, legibus, peccatis, virtutibus, etc. (e) Hi duo respectus in theologia se invicem compenetrant. Theologia speculativa est practica : nam cognitio divinae veritatis ad effectivum Dei amorem inclinatx; theologia practica est speculativa, cum actus humani ad ultimum finem regantur ex verita-tibus divinis prsesuppositis. (d) Attamen theologia, ut ait S. Thomas, " magis est speculativa quam practica, quia prin-cipalius agit de rebus divinis quam de actibus humanis, de quibus agit secundum quod per eos ordinatur homo ad perfectam Dei cognitionem, in qua aeterna beatitudo consistit"2.

8.   — 7° Distincta a fide.

Theologia multipliciter a fide differt :

(a) Ratione essentice : Etenim fides est habitus divinitus infusus, mentem disponens ad assentiendum firmiter, propter divinam auctoritatem, omnibus a Deo revelatis; ideoque a theologia differt, quae est habitus acquisitus. (b) Ratione objecti : Nam theologia attingit non solum veri-tates formaliter revelatas, ut fides; sed etiam conclusiones ex eis deductas. (e) Ratione motivi: Fides enim veritatibus revelatis adhaeret propter solam auctoritatem Dei revelantis; dum theologia conclusiones, ex veritatibus formaliter reve-latis deductas, amplectitur propter valorem illationis, vi cujus consectaria logice e principiis eruuntur. (d) Ratione

1 Quod   feliciter   ostendit   V.   Contenson,    Theologia  menlis   et  cordis;
cf. L. Bail, La thiologie affective.

2 Sum. theol., i, q. i, a. 4.


6


PROLOGUS

 

certitudinis : Certitudo in fide est suprema : nam fides unice fundatur in divina auctoritate; sed est inferior, in theo-logia, quae ex principiis rationis simul et revelationis deri-vatur. (e) Ratione modi quo suum objectum apprehendit,: fides simplici mentis actu veritatibus revelatis adhseret; dum theologia modo scientifico procedit, analysis et synthesis ope, et vere demonstrat tales vel tales veritates in verbo Dei contineri vel ex eo legitime inferri.

9. II. Theologia merito vocatur sapientia.

Etenim sapiens dicitur ille qui considerat causam altissi-mam et ordinat humanos actus ad debitum finem. Atqui sacra doctrina supremam omnium causam contemplatur, scilicet Deum, et quidem modo perfectissimo, quatenus in se per revelationem cognosci valet; aliunde mores hominis rectissime dirigit in Deum finem ultimum. Ergo theologia maxime dicitur et est sapientia*.

III. De theologiae excellentia2

10.   —  STATUS  QU.ESTIONIS.

Theologiae excellentia oritur praesertim ex eo quod sit supernaturalis scientia, quas, ut ait S. Albertus M., " a Deo docetur, Deum docet et ad Deum tendit ". Affir-matur haec excellentia a theologis et laudatur a R. Ponti-ficibus : v. g. a LEONE XIII, in encyc. JEterni Patris, et a PlO X, in encyc. Pascendi. Speciatim ejus praestantia relate ad ceteras scientias nunc consideratur.

Thesis.  Theologia est omnium scientiarum suprema.

A. Probatur. — Haec excellentia constat : (a) Ratione objecti : Siquidem quo altius est alicujus scientise objectum, eo est scientia excellentior. Atqui theologiae objectum est manifesto omnium altissimum : scientise enim naturales con-siderant vel res materiales, vel viventia creata aut etiam Deum naturali rationis lumine notum; theologia autem aliarum scien-

1 Sum. theol., i, q. i, a. 6; la 2^, q. 66, a. 5; Cont. Gent.,\. I, c. i;
E. Gilson,
Introduction a Velude de S. Augustin, Paris, 1931, p. 140 sq.

2 C. Vatican., sess. III, cap. 4; D. B., 1795. Sum. theol., 1, q. 1,
a. 1; Cont. Gent., I, 3; Cf. Petavius, op. cit., Prolegomena, cap. IX;
DD. Perraud, CEuvres pastorales et oratoires, Paris, 1883, t. I, p. 326 sq. ;
H. Newman, Ideaofa University, Disc. III-IV.


DE  THEOLOGIA IN  GENERE


7

 

tiarum objecta et ipsa attingit, sed sub altiori ratione: videlicet tum hominem tum entia homini inferiora contemplatur, prout ad Deum referuntur, et quatenus ad supernaturalem finem tendunt vel saltem huic obtinendo inserviunt; insuper Deum considerat non solum ut unum, sed etiam ut trinum, ut incarnatum, ut sanctifi-cantem : quse quidem omnia naturales scientias transcendunt, sicut res divince transcendunt humanas.

(b)      Ratione medii : Medium enim quo scientise humanae
utuntur, est ratio sola; dum mediumquo tbeologia utitur est ratio
fide seu divina revelatione illuminata,
et infallibili Ecclesise magis-
terio ab errandi periculo liberata. Atqui lumen divinae revelationis
evidenter lumini naturali praestat, et ex se summam certitudinem
confert. Ergo etiam sub hoc respectu theologia ceteras superat
scientias.

(c)     Ratione finis : Ea siquidem scientia excellentior est, quae
ad altiorem finem nos evehit. Atqui scientise naturales de se ad
finem seu perfectionem tantum naturalem conducunt; dum theo-
logia, et quidem sola, de fine supernaturali et mediis ad eum
conducentibus disputat.

Attamen theologia quoad claritatem cognitionis inferior est multis scientiis naturalibus et hoc provenit ex obscu-ritate fidei, i. e. principiorum revelatorum in quibus nititur et quae intrinseca evidentia carent. Sed hic defectus ejus praestantiam potiusquam inferioritatem manifestat

11. — B.  COROLLARIA.

(a)      Theologia utitur aliis scientiis, tanquam regina sub-
ditis. Etenim fimum subordinatio secum infert subordi-
nationem mediorum. Atqui, ex dictis, ceterarum finis scien-
tiarum, utpote naturalis, subordinatur fini theologiae, qui est
supernaturalis et supremus.

Theologia non accipit "ab aliis scientiis tanquam a supe-rioribus, sed utitur eis tanquam inferioribus et ancillis, sicut architectonicae utuntursubministrantibus. Et hoc ipsum quod utitur eis, non est propter defectum vel insufficientiam ejus, sed propter defectum intellectus nostri, qui ex eis quae per naturalem rationem... cognoscuntur, facilius manuducitur in ea quae sunt supra rationem, quae in hac scientia traduntur " *.

(b)     Theologia alias scieniias dirigit et, si opus est, corrigit,
in iis quce ad fidem sfiectant.   
I. Infiuit enim non directe in

1 Sum. theol., i, q. r, a. 5, ad 2.


8                                             PROLOGUS

eas, scilicet in earum objectum proprium : siquidem earum principiaaut conclusiones non demonstrat. 2. Sed indirecte de eis in quantum disserunt de rebus cum fide connexis, judicare potest et debet, declarando eas esse aut veras si cum revelatione concordent, aut falsas si revelationi opponantur. Quod valet speciatim de philosophicis disci-plinis. <: Quidquid enim in aliis scientiis invenitur veritatis hujus scientiae repugnans, totum condemnatur ut falsum "z, quia cum veritas vero non opponatur, quidquid dogmati revelato et ab Ecclesia definito contrariatur verum esse nequit; caveant tamen theologi ne proprias opiniones pro dogmatibus proponant!

IV. De Theologiae necessitate

12. — Theologia certe hominibus singulis non est neces-saria ad salutem : revera unusquisque per baptismum, fidem et caritatem, sed non per solam scientiam theologicam, in regnum cselorum pervenire potest.

Attamen theologia, sub alio respectu, merito dicitur necessaria : I. in genere, 2. in specie.

i° Theologia est necessaria in genere.

Ex parte : i.fidei, 2. veritatum naturalium.

(a)     Ex parte fidei. Theologia videtur necessaria ad fidei intelligentiam per methodicam revelationis proposi-tionem, ad fidei conservationem per propositionum accu-ratam explicationem, ad fidei defensionem, per difficultatum solutionem. Quare S. AUGUSTINUS declarat theologiam esse habitum " quo fides saluberrima quae ad veram beati-tudinem ducit, gignitur, nutritur, defenditur, roboratur2 ".

(b)     Exparte veritatum naturalium. Hominibus in gene-rali necessarium est cognoscere certo et absque errore quasdam veritates naturales, quae se habent tanquam fidei prasambula : v. g., existentiam Dei, animae immortali-tatem, etc. Sed, juxta C. Vaticanum, ad talium veritatum puram, firmam et expeditam cognitionem, genus humanum supernaturali revelatione opus habet3.     Porro, sub lumine

1 Sum. theol., i, q. i, a. 6, ad 2.

- S. August., De Trinit., XIV, i, 3; Cf. Ephes., IV, 11-14; Tit., I, 9.

3 D. B., 1786.


DE  THEOLQGIA IN  GENERE                             9

fidei, theologia istas veritates probat et exponit; proinde moraliter est necessaria generi humano*.

13. —' 20 Theologria est necessaria in speeie :

I. sacerdotibus, 2. aliquo modo doctidribus laicis. (A) Sacerdotibus. Scientia theologica competens est sacer-dotibus absolute necessaria.

(i) Scientia competens hic designat eam quae ad varia eccle-siastica ministeria obeunda desideratur; quae proinde diversa esse potest pro varietate hujusmodi officiorum, major quidem in episcopis et magistris, et minor in sacerdotibus qui communiora obeunt ministeria; ea tamen quas sufficiat ut quis casus ordinarios difficultatesque communiter propositas solvere queat.

(2) Probatur :

(a)      Script. 1. Jam A. Legis sacerdotibus Deus dixerat : "Labia enim sacerdotis custodient scientiam, et legem requirent ex ore ejus, quia angelus Domini exercituum est "2. Quas verba diserte affirmant speciale munus fideles edocendi veritates cre-dendas sacerdotibus incumbere. Immo ignorantia erat sufficiens causa cur sacerdotes a Deo repellerentur : " Quia tu scientiam repulisti, repellam te ne sacerdotio fungaris mihi " 3. 2. Christus ipse Apostolis, eorum successoribus, iisque omnibus qui aposto-licum munus obituri erant, aperte dixit : " Euntes ergo, docete omnes gentes... docentes eos servare omnia queecumque mandavi vobis"! Jamvero nemo doctrinam Christi recte docere potest nisi prius eam apprime didicerit. 3. Apostoli similiter rem intel-lexerunt : Paulus enim de episcopis, proindeque de clericis qui episcoporum adjutores sunt ait : " Oportet episcopum sine crimine esse... amplectentem eum, qui secundum doctrinam est, fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina sana, et eos qtri contradicunt arguere" ss Ex quo sequitur sacerdotes pastorale munus obeuntes, talem scientiam comparare teneri, qua3 sufficiat noh solum ad fideles instruendos, sed etiam ad haereticorum et infidelium difficultates solvendas, saltem magis communes.

(b)     Tradit. 1. Concilia generalia et particularia theolo-gicam scientiam praescripserunt. 1) Ita Tridentinum decrevit (sess. XXIII, c. 7) ordinandos diligenter^examinandos esse non solum quoad mores, sed etiam quoad doctrinam ^tjidem. Quod di-sertius declaratur, in sess. XXIV, cap. 14 : " Sed etiam ad populum

*          Sum. theol., 1, q. i, a.   1.    De influxu theologias in philosophiam vide
E. Gilson, praesertim Esprit de la pkilosophie medievale, Paris, 1932.

2 Malach., II, 7. — 3 Osee, IV, 6.

*          Matth., XXVIII, 19-20. — s Tit., I, 7-9.


10


PROLOGUS

 

docendum ea quae scire omnibus necessairium est ad salutem, ac ad ministranda sacramenta, diligenti examine prsecedente, idonei comfirobeniur". Pariter statuit, in sess. XXIV, cap. 18, ne vacantes parceciae sine diligenti examine cuiquam conferrentur; posteaque Benedictus XIV formam determinavit pro examine in concursu eligendorum ad ecclesias parochiales servandarri. 2) Benedictus XIV theologise studium necessariumesse declarat sacerdotibus etiam qui diuturno tempore ministerium exercuerunt: " Aliqui nempe sacerdotes qui initio praeclarissime confessarii muhus susceperunt, inde post diuturnum tempus, omni studiorum cura neglecta, pristinam moralis theologiae scientiam amittunt, ita ut qui in ejusmodi arte peritissimi fuerant, tandem exigua solum confusaque ipsius artis scientia primisque rudimentis instructi, vix inter tyrones adnumerentur" K Quae de confessariis scite declarat, apte congruunt prcedicatoribus qui libris et considerationi vale-dicunt. 3) Recentius Leo XIII, Pius X, Pius XI, totis viribus, clericorum scientiam de rebus sacris promovere conati sunt sive in Urbe sive inter varias christianas gentes. 4) Codex J. C, pluribus in locis, sacrarum scientiarum studium clericis stricte prsecipit et in seminariis et durante eorum sacerdotali vita 2.

(c) Ratione. Sacerdotes enim curam animarum habentes, sunt fidei doctores, spirituales medici et judices. Atqui munia hujusmodi scientiam competentem sane requirunt. 1. Doctores fidem implantare et implantatam conservare debent; atqui ad hoc requiritur ut fidei fundamenta demonstrent argumentis uniuscu-jusque captui accommodatis, simulque argumenta solvant quse in contrarium afferri solent. Quod quidem nostris prsesertim diebus magis necessarium est propter multitudinem errorum qui ubique^ grassantur; cum enim adversarii omnibus - scientiis utantur ad veritates fidei impugnandas, jam non sufficit, ad eos redarguendos, ars bene dicendi \elaJ>riori argumentatio, sed desideratur rerum divinarum ac humanarum cognitio prsesenim vero Scripturse sacrse atque historise accurata notitia3.    2. Nec minor requiritur moralis

1 Benedict. XIV, Instit., XXXII, 4.

2 Gf. Index alphabeticus : Studia sacra, Studiorum domus, Seminaria.

3 LeoXIII merito ait : " Revera fidei catholicae defensio, in qua laborare
maxime sacerdotum debet industria, et quse est tantopere his temporibus
necessaria, doctrinam desiderat non vulgarem neque mediocrem, sed exquisitam
et variam;
quse non modo sacras, sed etiam philosophicas disciplinas complec-
tatur, et physicorum sit atque historicorum tractatione locuples. Eripiendus
est enim error hominum multiplex, singula christianse sapientias fundamenta
convellentium : luctandumque perssepe cum adversariis apparatissimis, in dispu-
tando pertinacibus, qui subsidia sibi ex omni scientiarum genere astute con-
quirunt".    (Encyc. Eisi nos, 15 feb. 1882).


DE  THEOLOGIA   IN   GENERE                           11

et ascetica scientia ut sacerdotes spirituales medici etfudices esse valeant, ut diximus in Synopsi' Theol. Mor, ubi de Pmiitentia.

14. — (B) Utrum necessaria sit pro laicis? (i) Non est absolute necessaria, ut patet, pro laicis, qui anima-rum curam non habent.

(2)  Est saltem valde utilis pro laicis doctioribus : (a) Ad altio-

rem humanurum disciplinarum intelligentiam : scientiae enim ita sunt intime connexas ut quis in una vix proficere yaleat nisi aliarum saltem elementa cognoscat. Quod de theologia prsesertim verum est, cum altas agat radices in omnes fere scientias, praesertim vero metaphysicas, historicas, ethicas et politicas, ita ut nonnullae notiones, ad hujusmodi disciplinas spectantes, theologicis studiis maxime elucidatse fuerint. Hinc nulla esse debet studiorum Universitas hoc nomine digna, quse theologise facultatem non complectatur T.

(b)   Ad fidei defensionem : cum enim hodie fides a multis. laicis impugnetur scientificis argumentis, multum sane expedit ut a laicis quoque propugnetur, quorum scripta peculiari favore a multis excipiuntur; hoc autem fieri nequit, nisi dogmata fidei, quse defen-dere volunt, apprime calleant2: secus enim et ipsi in errorem alios inducere possent.

(c)   Adpropriam cedificationem: nulli enim dubium esse potest quin cognitio de Deo rebusque divinis omnis sanctitatis sitfunda-mentum : nam eo ferventius Deum amamus quo melius eum cognoscimus; propterea eo perfectior esse poterit sanctitas, ceteris paribus, quo perfectior erit theologiae cognitio 3.

(3)  Moraliter necessaria est laicis doctioribus ex Actione catho-
lica.
Actio catholica consistit in eo quod " laici apostolatum hierar-
chicum participent". (Cf. n. 1016). Ejus membra christianam
veritatem integre et firmiter cognoscere debent, ut juxta eam
in privatis et publicis moribus semper vivant. Sed hsec Catholi-
cismi cognitio solum per theologiam acquiritur. Quapropter laici
doctiores, Actionis catholicae duces, omnino scientia theologica
indigent : quapropter JPius XI jubet eos a piis et doctis sacerdo-
tibus accurate instrui de Ecciesiae doctriha.

Conc/udamus igitur, cum Angelico Doctore*, theologiae studium ceteris esse perfectius, sublimius, utilius et jucundius : 1.    " JPer-

1 Quod egregie probat J. H. Newman, op. cit., dis. III-IV.

2 Quod eloquenter urget Leo XIII, Encycl. Providentissimus, 18 nov. 1893,
eirca finem.

3          Cf. E. H. Manning, The Gtories of the S. Heart, New-York, 1871,
lect. III,
Dogma the Source of Devotion, p. 85; Ad. Tanquerey, Les dogmes
generateurs de lapiete,
Desclee, Paris, 1925. — 4 Cont. Gent., \.\, c. 2.


12                                           PROLOGUS

fectius quidem, quia, in quantum homo sapientise studio dat se, in tantum verce beatitudinis jam aliquam partem habet. Unde Sapiens dicit1 : Beatus vir qui in sapientia morabitur. 2. Subli-mius autem est, quia per ipsum homo ad divinam similitudinem prsecipue accedit, qui omnia in sapientia fecit. Unde quia simili-tudo causa est dilectionis, sapientias studium prsecipue Deo per amicitiam conjungit; propter quod dicitur quod sapienticB est infi-nitus thesaurus hominibus; quo qui usi sunt, facti sunt participes amicitice Dei2. 3. Utilius autem est, quia per ipsam sapientiam ad immortalitatis regrium pervenitur; concupiscentia autem sapientice deducet ad regnum perpetuum *. 4. Jucundius autem est, quia non habet amaritudinem conversatio illius, nec tcedium convictus illius, sed lcetitiam et gaudium " «,

V. De Theologiae divisione

15.  — Licet theologia una sit ratione objecti formalis,
dividi tamen potest ratione : 1. methodi, 2. objecti seu materice.

I. Ratione methodi

Ratione methodi, theologia distinguitur : 1. positiva, 2. scholastica, 3. mixta seu positivo-scholastica.

Theologia Positiva s

(A) Notio.

(a)        Eiymologica. Hoc nomen desumitur ex suo munere : nam hsec theologia "ponit" veritates in verbo revelato immediate contentas, quae sunt doctringe sacrae fundamenta.

(b)        Realis. Theologia positiva ea est quae singulas veri-tates credendas seu dogmata e fontibus revelationis eruit, exponit et demonstrat argumentis ex Scriptura et Tradi-tione desumptis.

16.  (B) Divisio.

Theologia positiva dividitur in theologiam biblicam et historicam. (a) Theologia biblica6, criticae et exegeseos ope, doctrinas quales colligi possunt ex Scriptura sola nota

1 Eccles., XIV, 22. 2 Sap., VI, 21. — ^ Sap., VI, 21. * Sap., VIII, 16.

5 P. Lemonnier, art. Theolog. positive et theolog. historique, in R. C. F.,
1903, t. XXXIV, p. 5, 18; R. Schultes, Introductio in historiani dogmaium,
Paris, 1922. F. Cavallera, art. La theologie positive, ih Bull.de littir.
ecclisiast.,
1925, p. 20 sq«

6 M. Hetzenhauer, Theologia biblica, Friburgi Br., 1908.


DE   THEOLOGIA  IN  GENERE


13

 

investigat. Primum quidem a Protestantibus r hodie etiam a Catholicis2 non sine maximo fructu excolitur. Cavendum est tamen ne veritas, quse ex Scriptura colligitur, tamquam integra Christi doctrina habeatur, cum haec etiam in Tradi-tione contineatur.

(b) Theologia historica, ex documentis tum Scripturae tum Traditionis, secundum ordinem chronologicum critice expensis, colligit et exponit catholicam doctrinam; eo fine ut ita ostendatur dogmata, nunc ab Ecclesia fidei nostrae proposita, substantialiter eadem esse ac ea quae ab Apostolis et Christo praedicata fuere3, i. Dicitur symbolica, conciliaris, liturgica, patristica, archeologica, etc, juxta particulares fontes quibus utitur in sua demonstratione. 2. Differt ab historia dogmatum*, quae christiana; progressum doctnnae describit, quin ejus unitatem et identitatem cum primaeva revelatione demonstmre intendat 5.

' Inter Protestantiuih operahujusmodi, notatu digna sunt: Schiiltz*, Alttes-tamentliche Theologie, Frankfurt, 1869; Oehler*, Tkeologie des Alten Testa-ments, Tiibingen, 1873; B. Weiss*, Lehrbuck der Biblischen Theologie des Neaen Tests., Berlin, 1868, anglice redditum a D. Eaton *, Biblical Theology of the Netu Testament; Stevens*, The Theology of the New Testament, New-York, 1899; Bovon *, La Theologie du Nouveau Testament, Lausanne, 1902.

2 Ita P. Batiffol, L.'Enseignement de J&sus, Paris, 1906; F. Prat, La Theo-
logie de St Paul,
Paris, 1920-1923; Tobac, Le probleme de la justification dans
St Paul,
Louvain, 1908; M. Hetzenauer, Theologia Biblica, 1908.

3 Inter Catholicos qui de theologia historica scripserunt, notatu digni sunt :
P. Pourrat, La -Theologie sacramentaire, Paris, 1907; L. Labauche, Lecons
de Theol. dogmat.,
Paris, 1908 sq., J. Riviere, Le dogme de la Redemption,
Paris, 1914; P. Batiffol, VEglise naissante et le Catholicisme, Paris, 1909;
M. E. Neubert, Marie dans VEglise anieniceenne, 1908 etc. Cf. Bib/io-
theque de Thiologie historiqtie,
sous la direction des prof. de Theol. de l'Inst.
cathol. de Paris.

4 Historiam dogmatum delineaverunt : 1) Inter Protestantes, Miinscher,
Neander, Baur, Thomasius,
et recentius F. Loofs et praesertim A. Har-
nack,
Dogmengeschichte, et Grundriss der Dogmengeschichte; utrumque opus
anglice redditum History of Dogma, a Neil Buchanan; Outlines of the
Hisiory of Dognia,
a Ed. Knox Mitchell; compendium gallice redditum ab
E. Choisy, Pricis de VLIistoire des Dogmes, Paris, 1893. 2) Inter Catholicos,
citari possunt : H. Klee, Lehrbuch der Dogmengeschickte, gallice redditum
a Malire, 1852; A. Schwane, Dogmengeschichte, 1862-1890, gallice redditum
ab A. Degert, Histoire des Dogmes, Paris, 1903; DD. Ginoulhiac, Histoire
du dogme catholique pendatit les trois premiers siecles de PEglise,
Paris, 1866;
P. Semeria, Dogma, gerarchia et culto nella Chiesa primitiva, Roma, 1902;
J. Tixeront. Histoire des dogmes, Paris, 1928-1931, 3 vol.

3 J. Tixeront, Hist. des dogmes, t. I, p. 415.


14


PROLOGUS

 

17. — (C) Valor.

(a) Theologia positiva, in sensu catholico, non vero ad Protestantium vel Rationalistarum mentem intellecta, est optima : etenim ex Scriptura et Traditione dogmata fidei exponit et vere revelata esse ostendit. (b) Imo necessaria videtur vel ut fidei articuli e fontibus revelationis hauriantur, vel ut falsam interpretationem lpcorum obscuriorum in libris sacris et in documentis Traditionis impediat *. Quod, nostris diebus, praesertim valet, cum omnia in religione acutissimae criticae subjiciantur. (e) Attamen periculosa esset, si modo excessivo et exclusivo coleretur, ut quo-rumdam lugenda experientia constat : " Historia testis est eos, qui in theologia scholastica non sufficienter eruditi ad studium Patrum et Scripturae accedunt, plerumque in varips errores labi, cum terminos non intelligant,... sen-tentias falso explicent, conclusiones ineptas faciant. Quare prudenter veteres doctores speculativam theologiam positivas praemittebant" 2.

18.  — (D) Usus.

(a) In ictatepatristica, maxime floruit. Nam Patres fidem christianam fidelibus et catechumenis exponebant, juxta libros sacros et Traditionis testimonia. Eodem modo hanc fidem contra haereses propugnarunt : ita S. IREN^EUS contra Gnosticos, S. ATHANASIUS adversus Arianos, S. AUGUS-TINUS contra Pelagianos et Donatistas, S. CYRILLUS ALEXANDRINUS contra Nestorianos, aliique multi. (b) Jam a scec. IX0, hasc methodus paulatim omittitur; theologi dogmata fere universaliter credita systematice exponunt ad unum corpus doctrinale efformandum, secundum "scholas" principia. (c) Sed, post exortam Protestantium hasresim et C. Tridentinum, positivam theologiam scientifice expo-suerunt multi theologi, inter quos eminent PETAVIUS (Tlieologicorum dogmatum libri quatuor 1643-1650), et THOMASSINUS (Dogmata theologica, 1680-1689), FORBES A CORSE 'Jnstructiones historico-theologicce, 1645); G. BULL, (De/ensio niccence fidei,   1685-1688).    (d) Modernis tempo-

1 Cf. II Petr., III, 16; S. Augustin., In Johan., tract. 18, \; De doctrina
christian.,
II, 9, 14.

2 C. Pesch, Pralect. dogmai., Fribiirgi Br., 1915; t. I, n. 27 sq.


DE THEOLOGIA IN GENERE                                15

ribus, positiva theologia maximo fit in honore, ut refutentur Rationa/istce, Protestantes /ibera/es et Modernista, qui fidei fundamenta evertere conantur ex extrinsecis et historicis documentis.

Theologia Scholastica1

19.  — Theologia speculativa e dogmatibus immediate
revelatis, ope ratiocinii, alias veritates deducit. Hujus
theologiae notissima et specialis forma est theologia
scholastica 2.

(A)Notio.

(a)      Etymoiogica. Hoc nomen venit a methodo in scholis Medii JEvi exculta. Juxta quosdam, " schola" olim signifi-cabat complexum " omnium scholarum R. Pontifici subditarum qui constituebat scholam catholicam universalem. Juxta autem alios, Medio ^Evo, "scho/a" discipulorum coetum cujusdam eminentioris magistri designabat; ejus vero alumni "scholastici" vocabantur.

(b)      Realis. Theo\ogia.scho/astica ea est quas dogmata fidei methodice et philosophice scrutatur, eorum sensum magis accurate definiendo; fidei dogmata cum rationis prin-cipiis, in quantum fieri licet, conciliando; conclusiones in dogmatibus contentas dilucide aperiendo; nexum, qui inter veritates revelatas existit, ostendendo; easdem in unum doctrinae corpus coadunando; uno verbo, dogmata fidei scientifice il/ustrahdo. Ejus praecipua forma est theologia thomistica. — Hic agitur de Scholastica sine defectibus, disputationibus et subtilitatibus ineptis, quibus in deca-dentiae periodo (xiv-xvi saec.) fuit non raro adulterata \

20.  (B) Valor.

Hfc valor intrinsece et extrinsece cqnstat.

(a) Intrinsece^ Methodus scholastica utilissima est "ut sacra theologia naturam, habitum ingeniumque verae scientiae suscipiat et induat" 4.    Et revera revelatam fidem

1M. Grabmann, Die Geschichte der Scholastischen Methode, T. I, p. 28 sqs., 1909; B. Geyer, Der Begrif der Scholastichen Theologie, Bonn, 1926, p. H2sq.

2 Divisio in theologiam positivam et scholasticam jam apud Gregorium
de Valentia
(t 1603) exponitur (Jn Sum., I, disput. 1, q. 1, punct. 1).

3 De quibus M. Cano, De loc. theo/og-., 8, 1; cf. 9, 1.

4 Leo XIII, Encyc. JEterni Patris, 5 aug.^1879.


16


PROLOGUS

 

scrutatur notionibus, distinctionibus et argumentationibus lucidioribus, solutione difficultatum, ita ut dogmata magis intelligibilia sint et doctrinae corpus aliquod vere scienti-ficum efforment. Et sic scientifico nostrae aetatis spiritui claram, profundam et didacticam doctrinam christianam praebet.

(b) Extrinsece. Theologiam scholasticam multoties lauda-verunt R. Pontifices : i. Ita Sixtus V (Bulla Triumphantis, 14. mart. 1588) : " Hujus quidem tam salutaris scientise cognitio... semper certe maximum Ecclesice adjumentum afferre potuit, sive ad Scrip-turas ipsas vere et sane intelligendas et interpretandas, sive ad Patres et utilius perlegendos et explicandos, sive ad varios errores et hsereses detegendas et repellendas". Et addit theologiam scholasticam esse hcereticis maxime formidolosam, quia et ipsi intel-ligunt " illis dilucidis definitionibus et distinctionibus, illa argu-mentorum firmitate et acutissimis disputationibus lucem a tenebris, verum a falso distingui, eorumque mendacia multis prsestigiis et fallaciis involuta tamquam veste detracta patefieri et denu-dari". 2. Ita etiam Leo xiii qui eadem verba approbavit, haec simul addens : "Jamvero inter scholasticos Doctores omnium princeps et magister longe eminet Thomas Aquinas : qui, uti Cajetanus animadvertit, veteres " doctores sacros quia summe veneratus est, ideo intellectum omnium quodammodo sortitus est". 3. Nuperrime Pius xi, in litteris apostolicis Officiorum (1 aug. 1922) et Studiorum ducem (29 jun. 1923), rursus theologiam scholasticam commendavitx.

21. — (C) Usus.

Theologia sckolastica in prioribus saeculis non apparet : revera Patres apostolici ut meri testes fidei se exhibent; Patres apologeta? prsesertim paganismi absurditatem et Christianismi rationabilitatem demonstrant. Sed, jam a saec. VIII, in Ecclesia Graeca a S. Joanne Damasceno adhibetur, et postea in scholis latinis viguit, praesertim a saec. XII ad XVI. Medium aevum, ut omnes norunt, fuit ipsius aurea aetas, et S. THOMAS merito nominatur scholas-ticae theologiae princeps. Nunc autem renovata est et omnibus theologicis scholis in Ecclesia a R. Pontificibus merito praecipitur.

1 Cf. D. B., 1652, 1680, 1713; L.Lavaud, S. Thomas " Guidedeseludes", Paris, 1925;   Anii du Clerge, 1922, p. 551.


DE  THJEOLOGIA IN  GENERE                         17

Theologia Positivo-Scholastica.

22.   (A) Notio et Usus*.

Theologia positivo-scholastica methodum tum positivam, tum scholasticam harmonice consociat. Notetur quod, inter positivam et scholasticam theplogiam, non adest essentialis differentia : nam utraque retinet eadem prima principia, subjectum, objectum et lumen revelatum. —- Hanc theo-logiam commendabat PlUS X 2 : " Major profecto quam antehac positivce theologice ratio est habenda; id tamen sic fiat, ut nihil scholastica detrimenti capiat, iique reprehen-dantur, utpote qui modernistarum rem gerunt, quicumque positivam sic extollunt ut scholasticam theologiam despicere videantur ". Et PlUS XI utilitatem et momentum positivae theologiae catholico clero exponit3.

23.   (B) Valor.

Haec theologia videtur optima 4. Revera, ex una parte, commodis pollet theologiae tum positivae, tum scholasticae; ex alia vero, per eam vitantur excessus quorumdam qui, positivae methodo nimis fidentes, sufKcientem dogmatum intelligentiam non praebent; vel illorum qui, speculationi nimium indulgentes, philosophica et aprioristica argumenta ita congerunt, ut suas vel suae scholae theorias potiusquam verbum Dei edocere videantur.

1 Cf. Petavius, Dogmata theologica, t. i, Prolegomena, cap. 4-5; Coconnier,
art. Speculative ou positive, in Revue thomiste, t. X, 1902, p. 629-653;
L. de Grandmaison, art. Theologiens scolastiques et thiologiens critiques,
in Etudes, t. 74, 1898, p. 26-43; A. Tanquerey, art. L'enseignement de la
thiologie dogmatique dans les Seminaires,
in Recrutem. sacerdotal, niai, juil.
1913; J. Brticker, art. La rSforme des Studes dans les Siminaires, in Etudes,
t. 92, 1902, p. 597-615; P. Bernard, art, Quelques rSfiexions sur les mithodes
enthiologie,
in Etudes,(oct. 1904, p. 102-117.

2 Pius X, Encyc. Pascendi, 8 Sept. 1907.

8 Pius XI, Encyc. Studiorum ducem, 29 jun. 1923.

4 De valore utriusque theologice haec scribit S. Thornas : " Qusedam dispa-tatio ordinatur ad removendum dubitationem an ita sit; et in tali disputatione theologica maxime utendum est auctoritatibus, quas recipiunt illi cum quibus disputatur... Qusedam vero disputatio est... ad instruendum auditores, ut indu-cantur ad intellectum veritatis quam intendit, et tunc oportet rationibus inniti investigantibus veritatis radicem, et facientibus scire quomodo sit verum quod dicitur. Alioquin si nudis auctoritatibus magister qusestionem determinet, certificabitur quidem auditor quod ita est, sed nihil scientice, vel inteUectus acquiret, sedvacuus abscedet".    (Quodlib. 4, a. 18)


18


PROLOGUS

 

II. Ratione objecti

Variae fuerunt theologiae partitiones ratione obiecti seu materice, pro varietate temporum et auctorum. Breviter exponemus : i. quasdam divisiones veteres 2. partitionem communem hodiernam.

24.— i° Divisiones veteres.

(1) Apud Patres, theologia saepe dividitur in theologiam simpliciter seu doctrinam de Deo ipso; et CEconomiam seu Dei dispensationem ad hominem redimendum praesertim per Incarnationem. — Ex operibus S. Augustini (f 430), summa theologiae erui quidem possetx; ipse vero hanc synthesim non perfecit. S. JOANNES DAMASCENUS (f 749?), in Expositione fidei orthodoxoe methodice disserit, in centum capitibus, de Deo uno et Trino, de creaturis et Providentia, de Incarnatione contra haereticos, denique de sacramentis, mariologia, Scriptura, tandem de novissimis.

25. — (2) In medio aevo. (a) Petrus Lombardus (+ 1160) completam scripsit theologiam, cujus nomen est Libri quatuor Sententiarum, quos postea plerique theologi commentariis exornarunt. In primo agit de Deo uno et trino; in secundo, de creaturis, earum origine et lapsu per peccatum; in tertio, de Incarnatione, gratia et virtutibus, quibus reparatur peccatum et homo instauratur; in quarto, de sacramentis et de consummatione omnium.

(b) S. THOMAS (f 1274) hanc synthesim mirabiliter complevit in Summa theologica2, quse videtur perfectior expositio thomisticae theologine; et in tres partcs dividitur : prima de Deo agit quatenus est principium seu causa crea-turarum; secunda de motu rationalis creaturae in Deum, seu de Deo quatenus est creaturarum finis ultimus; tertia de Christo, seu de Deo Incarnato, qui, quatenus homo, via est nobis tendendi in Deum; et ita apparet quanta unitate fulgeat universa theologia.

1 F. Cayr6, Precis de Patrologie, 1927; t. 1, p. 655-695, Desclee, Tournai.

2 F. Cayre, Pricis de Patrologie, Paris, 1930; t. II, p. 553-566; Celestin
de S. Joseph, Tabulce synoptisa Summa iheolog. D. Thomce, Mariakerke, 1924.


DE  THEOLOGIA IN  GENERE


19

 

De essentia divina, seu de Deo uno.

De distinctione personarum, seu de Deo trino.

De processu creaturarum a Deo, seu de Deo creante et gubernante.

De Ultimo fine hominis. In se.

ja 2a

De Actibus humanis

' internis, seu de habitibus,  virtu-

In suis principiis

tibus et vitiis.

-<

I externis, seu de l legibus et gratia.

De Oflficiis quse c De virtutibus theologicis.

omnibus  com- -J

munia sunt.       I De virtutibus cardinalibus.

 

De Officiis

cujuslibet status.


' De gratiis gratis datis.

De duplici vita

f activa.

\ contemplativa.

w De statu perfectionis.

 

 

 

De Sacramentis

De Vita aeterna


{

De Mysterio Incarnationis. De variis actibus et passionibus Christi.

In genere. In specie. De iis quse prsecedunt -^

De iis quae comitantur

V De iis quae sequuntur

resurrectio-nem.

 

26. — 2° Divisio communis hodierna.

Moderni fere omnes theologiam dividunt in dogmaticam et moralem.

(1) Theologia dogmatica, praesertim dogmata credenda exponit; est proinde magis speculativa et merito vocatur regula credendorum. — Subdividitur in dogmaticam funda-mentalem seu generalem et dogmaticam specialem.

(a) Prior seu fundamentalis est velut introductio in theo-logiam,  et   quaestiones fundamentales  et   magis generales


20


PROLOGUS

 

investigat; quales sunt : i. Factum revelationis divinae, quod est fundamentum fidei simul et theologiae, 2. divina Jesu revelantis missio in mundo, 3. Ecclesice christiance et catholicce in veritatibus a Christo revelatis et possidendis et docendis auctoritas supernaturalis, 4. Fonies denique praedictam revelationem continentes.

Sequens schema hanc divisionem exhibet in diversos hujus voluminis tractatus.

Tract.      I. De Religione revelata in genere.

Tract.    II. De  Christo Dei legato  seu De Religione

Christiana revelata. Tract. 111. De vera Christi Ecclesia seu De Religione

Catholica revelata. Tract. IV. De divina Constitutione Ecclesice Catholica. Tract.    V. De Fontibus Revelationis.

(b) Posterior seu theologia dogmatica specialis est sin-gulorum dogmatum methodica expositio; nihil aliud est nisi scientifica explanatio Symboli, quod omnia dogmata substantialiter continet. Et hoc ex praesenti schemate patet.

I. De Fide        .        .        .        .        .                Credo

II. De Deo uno.        .        .        .        .    In Deum

III. De Deo trino      .        .        .        .     Patrem et Filium...

IV. De Deo creante et elevante   .               Creatorem cali et terrcc
V. De Verbo    Incarnato   et    Re-

demptore   ....        .EtinJesumChristum^etc.

VI.   De Deo r formaliter per gratiam,1

Sanctifi-   -J     instrumentaliter per     >- In Spiritum sanctum...

CANTE        l         SACRAM-ENTA...      J

VII.   De Deo Remuneratore .           Carnis    resurrectionem,

vitam (Bternam.

(2) Theologia moralis ea est quae versatur circa mores recte dirigendos; magis practica est diciturque regula agen-dorum; in dogmaticam vero fundatur. Dividitur in : 1. Mo-ralem simpliciter, quae de praeceptis revelationis christianae praesertim disserit; 2. Asceticam, quae triplici via purgativa, illuminativa et unitiva ad christianam perfectionem ducit;


DE  THEOLOGIA IN GENERE                                  21

3. Mysticam stricto sensu, quae contemplatione et amore Deo animam intime conjungit J.

VI. De dispositionibus ad theologiam.

27. — Inter dispositiones ad theologicam scientiam ne-cessarias vel utiles 2, aliae sunt intellectuales, aliae morales,

(A)    Intellectuales dispositiones acquirendae praecipuae
sunt : judicium sanum, studiositas, cultura philosophica,
scientifica et litteraria sufficiens; et praesertim vera fides
supematuralis,
quia theologia ex fidei principiis conclusiones
deducit; quare " tanto quisque facilius proficiendo cognoscit,
quanto religiosius, antequam cognosceret, Deo credidit"3,
juxta illud Isaiae : " Si non credideritis, non intelligetis"
(Is., VII, 9). Proinde theologia merito dicitur " fides
quaerens intellectum ".

(B)  Morales dispositiones. Inter magis necessarias, indi-
cantur : Recta intentio, humilitas, oratio, puritas vitce; deinde
sincerus theologice amor et vera pietas erga Ecclesice
magisterium.

(a)   Recta intentio, quae alia esse nequit nisi Dei gloriam ardens promovendi desiderium zelusque animarum.

(b)   Humilitas. Nam theologia tractat de mysteriis, quae Deus parvulis revelat, et quae percipiuntur cum gratia Dei qui superbis resistit 4.

(c)    Oratio qua divina auxilia securius obtinentur. " Si quis vestrum  indiget sapientia, postulet a  Deo  qui  dat

1 De quibus gallice scripsimus in Pricis de thiologie ascetique et mystique,
Desclee, Tournai.

2 Angelici Doctoris meditentur haec sapienlissima verba : "Ad hoc quod
aliquis sciat quemadmodum oporteat scire, novein sunt necessaria.^ i^rimo
humiliter sine inflatione... Secundo sobrie sine prsesumptione... Tertio certi-
tudinaliter sine deceptione...
Quarto veraciter sine errofe... Quinto sitnpli-
citer
sine deceptione... Sexto salubriter cum caritate et dilectiorie... Septimo
utiliter cum proximorum aedificatione... Octavo liberaliter cum gratuita com-
municatione... Nono efficaciter cum bona -operatione... Primum, scil. humi-
litas, scientiae arguit sapientes superbos; sobrietas curiosos; certitudo dubhsos;
veritas hareticos; simplicitas advocatos; salubritas magos; utilitas iniquos;
liberalitas avaros; efficacitas otiosos". (S. Thom., /» / Corinth:, VIII,
lect. 1).

3 S. Augnst, De agone christ., c. XIII.
* Matth., XI, 25',/ac., IV, 6.


22       PROLOGUS — DE  THEOLOGIA  IN  GENERE

omnibus   affluenter"1.    Quae  oratio  ardenter et  assidue intellectus, scientiae et sapientiae dona impetrabit.

(d)  Puritas vitce. Nam caekstes veritates facilius mentem
a passionibus liberam illuminant. " Prius vita quam doc-
trina, ait S. Thomas, vita enim ducit ad scientiam veritatis " 2.

(e)     Sincerus theologia amor in caritate Dei et Christi fundatus, secundum exempla S. Thomae et multbrum in hac scientia magistrorum. " Cum enim homo... diligit veritatem creditam, super ea excogitat et amplectitur, si quas rationes ad hoc invenire potest "3.

(f)     Pietas vera erga Ecclesice magisterium, ita ut ejus definitiones et declarationes fideliter accipiantur, necnon reverentia relate ad sententias quae in rebus fidei a Patribus vel theologis optimis docentur, vitando novitatis erroneae aut praesumptuosae spiritum diabolicum 4.

 

* S. Thom., Exposit. in Matth., V, H. 3 Sum. theol., 2a 2«, q. 2, a. io.

* I Tim., VI, 20.


«jft«aft«aft «ift.ift4ft.aft «aft«aft«aft«aft.«aft«aft«ifc«afc

THEOLOGIA FUNDAMENTALIS

SEU

PRIOR PARS THEOLOGLE DOGMATICiE


PROCEMIUM.

28.   (A) Notio.

Theologia fundamentalis est prior pars theologiae dogma-ticae, quae ponit fundamenta remota etproxima divinae fidei et theologicae scientiae, statuendo concretum divinse reve-lationis factum in Catholicismo et ejusdem infallibilem propositionem in Ecclesia per Scripturam et Traditionem.

29.   — (B) Nomina.
Theologia haec dicitur :

(a)    Generalis .• Etenim non singula dogmata tractat, sed quaestiones magis generales, considerando revelatum ut revelatum in genere et media quibus revelatum infallibiliter proponitur et inter homines servatur.

(b)    Propcedeutica ad theologiam, quia demonstrat principia et veritates circa ordinem supernaturalem scitu necessarias ad theologiam addiscendam.

(e) Logica supematuralis. Revera sicut Logica naturalis intellectum ad philosophiam praeparat; ita theologia gene-ralis ad supernaturalem scientiam de dogmatibus revelatis mentem munit et disponit. — Ob analogum ejus munus relate ad theologiam, dicitur etiam Epistemologia vel Crite-riologia theologica.

(d) Apologetica. Haec appellatio saepius adhibetur. Juxta plures, theologia fundamentalis et apologetica non realiter differunt. Sed secundum alios, prior distinguitur a poste-riore, sicut totum a sua parte. Revera Apologetica probat divinarn revelationem authentice contineri in religione christiano-catholica. Theologia autem fundamentalis con-tinet primum hanc Apologeticam, deinde tractat, secundum principia fidei, de Ecclesia et Locis Theologicis *. — Hanc posteriorem sententiam sequemur.

30.   (C) Divisio.

(a) Theologia fundamentalis duplex distingui potest : i. alia Apo/ogetica, quae divinae revelationis christiano-catho-

1 Garrigou-Lagrang-e, De Revelatione, Romae, 1925, p. 7-17; C. Pesch, n. 65 sq.; J. V. Bainvel, De Vera Religione, Paris, 1914, p. 1-17.


THEOLOGIA   FUNDAMENTALIS                       25

licae existentiam demonstrat, argumentis ex historia et ratione depromptis; 2. alia stricte theologica prcevia, quae determinat custodem authenticum et puros fontes ejusdem revelationis in Ecclesia, Scriptura et Traditione. Inter utramque praecipuum discrimen est quod veritates divinitus revelatae ut argumenta sumuntur, non in prima, sed exclu-sive in secunda.

31. — (b) Conspectus greneralis.

Theologia dogmatica.

Fundamentalis.

( A. Apologetica.

(     iTDe Religione   revelata   in   genere.  (Cf. n. 32).

2.   De Christo Dei legato seu De Religiotte

Christiana revelata.    (Cf. n. 357).

3.  De vera Christi Ecclesia seu De Religione

catholica revelata.    (Cf. n. 59°)•

B. Stricte theologica prcevia.

(    1. De divina constitutione Eccksice Catholicce. (Cf. n. 829). 2. De Fontibus Revelationis.    (Cf. n. 1071). 20 Specialis:.  (Cf. n. 26).


I

APOLOGETICA

SEU PRIOR PARS

THEOLOGIAE FUNDAMENTALIS

 

ECCLESIASTICA DOCUMENTA DE RE APOLOGETICA*

I. Innocentius XI (1676-1689)

Ex erroribus ab eo damnatis 2 (2 mart. 1679): 20.   " Potest quis prndenter repudiare assensum, quem habebat, supernaturalem".    21.    " Assensus fidei supernaturalis et utilis ad   XI7° salutem stat cum notitia solum probabili revelationis, immo cum  ll1l formidine, qua quis formidet, ne non sit locutus Deus "3.

1 Hoec sub Innocentio XI, Gregorio XVI, Pio IX et Pio X, edita sunt. —
Cf. D. B., Index IaV, de variis apologeticis quaestionibus.

2 D. B., 1170, 1171.

sNumeri marginales ii sunt quibus utitur Denzinger-Bannwart, Enchr ridion symbolorum, Friburg. Br., 1911.


ECCLESIASTICA  DOCUMENTA                             27

 

II. Gregorius XVI (1831-1846)

Ex thesibUS de fide et ratione L. Bautain ad subscribendum propositis (8 sept. 1840) :

1624

1625

1626 1627

2.                " Divinitas revelationis mosaicce probatur cum certitudine per traditionem oralem et scriptam synagogse et christianismi.

3.       Probatio ex miraculis Jesu Christi desumpta, sensibilis et percellens pro testibus ocularibus, vim suam et fulgorem nequaquam amisit quoad generationes subsequentes. Invenimus hanc probationem omni cum certitudine in authenticitate Novi Testamenti, in traditione orali et scripta omnium Christianorum. Hac duplici traditione debemus eam: [scil. revelationem] demons-trurt iis, qui vel eam rejiciunt vel nondum admissam requirunt.

4.       Non habemus jus requirendi ab incredulo, ut admittat resurrectionem divini Salvatoris Nostri, priusquam illi proposue-rimus argumenta certa; et haec argumenta per ratioci?iationem ex eadem traditione deducuntur.

5.       Quoad has quasstiones varias, ratio fidem prcecedit debetque ad eam nos conducere.

6.       Quamvis debilis et obscura reddita sit ratio per peccatum originale, remansit tamen in ea sat daritaiis et virtutis, ut ducat vos cum certitudi^ie ad [cognoscendam] existentiam Dei, ad revela-tionem factam Judaeis per Moysen et Christianis per adorabilem nostruin Hominem-Deum ".

III.  Pius IX (1846-1878)

De fide et ratione : Contra Hermesianos.    Ex Encyc. " Qui

1636  p/uribus'\ (9 nov. 1846) :                                                                                       Chritfia-

" Cum Sanctissima nostra religio non ab humana ratione fuerit  J^Wt»-inventa,   sed  a  Deo   hominibus   clementissime   patefacta,  tum quentisauc-quisque  vel  facile  intelligit,   religionem   ipsam  ex ejusdem  Dei     0mnem loquentis auctoritate omnem suam vim acquirere, neque ab humana sua?*, VIM

1637  ratione deduci aut perfici unquam posse.                                                                DMgens

Humana quidem ratio, ne in tanti momenti negotio decipiatur fnqaJl°-m et  erret,   divince  revelationis factum  diligenter inquirat   oportet,  nce revela-ut certo sibi constet, Deum esse locutum, ac eidem quemadmodum  ^essari"! sapientissime docet Apostolus, " rationale obsequium " exhibeatr. Quis  enim  ignorat  vel  ignorare  potest,   omnem   Deo  loquenti fidem esse habendam, nihilque rationi ipsi magis consentaneum

1 Rom., XII, 1.